آیا مى دانید که :
1- آیا مى دانید که :پیشینهء تفسیر قرآن به زمان رسول اکرم (ص ) بر مى گردد زمانیکه آن حضرت در پاسخ به پرسشهاى صحابه از آیات قرآن , آیات را تفسیر مى فرمود.
2- آیا مى دانید که : استفادهء از اجتهادات شخصى در تفسیر قرآن از زمان تابعیین آغاز شد.
3- آیا مى دانید که : تأویل مربوط به متشابهات است ولى تفسر دفع ابهام از تمام آیات .
4- آیا مى دانید که : معیار صحت تأویل عبارت است از تطابق با دلالت التزامى غیرِبیّن قرآن که خود نوعى دلالت لفظى است
5- آیا مى دانید که : روشهاى تفسیرى با سلیقه هاى تفسیرى فرق دارد. روشهاى تفسیرى یعنى سبک هاى استخراج معانى قرآن و سلایق تفسیرى یعنى اهتمامات تفسیرى یک مفسر در تفسیر قرآن .
6- آیا مى دانید که: منابع مهم تفسیر نقلى از نگاه شیعه عبارتنداز: قرآن, روایات پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع ) و از نظر اهل سنت این منابع عبارتنداز: قرآن , روایات پیامبر(ص )و صحابه .
7- آیا مى دانید که : اولین نمونه هاى تفسیر علمى در تفاسیر شیعه به تفسیر تبیان شیخ طوسى متوفى 460 ق برمى گردد.
8- آیا مى دانید که : تفاسیرِ المیزان , الفرقان , الکاشف , البصائر, نوین , نمونه , من هدى القرآن , پرتوى از قرآن و...از تفاسیر مهم علمى قرن 14هستند.
9- آیا مى دانید که :بهترین تفسیر علمى آن است که دیدگاههاى علمى راهگشاى فهم قرآن شودنه اینکه برآیات تحمیل گردد.
10- آیا مى دانید که : دانش تفسیر در آغاز بخشى از علم حدیث به شمار مى رفت .
11- آیا مى دانید که : اوج نگارش تفاسیر روایى قرن یازدهم هجرى بوده است .
12- آیا مى دانید که : موضع معتزله در تفسیر قرآن , یک موضع کاملاً عقلى است و آنان عقل را بیشتر از نقل حجت مى دانند.
13- آیامى دانیدکه:تأویل آیات یکى ازاصول عقلى معتزله است .وآنان بایک دیدعقلى وکاشف درهمه آیات، قرآن راتفسیر مى کنند.
14- آیا مى دانید که : جاحظ یکى از سرشناسترین مفسران و ادباى معتزلى مسلک است .
15- آیا مى دانید که : روایات اهل سنت نزول دفعى (یکپارچه ) قرآن رابر آسمان دنیا بیان مى کنند. ولى روایات شیعه این نزول را بر آسمان چهارم و بیت المعمور.
16- آیا مى دانیدکه:علامه طباطبائى,صاحب تفسیرارزشمند المیزان,معتقد است که نزول دفعى قرآن برقلب پیامبر (ص)بوده است .
17- آیا مى دانید که : قرآن براى نخستین بار, در شهر بندقیه در سال 1530هجرى به چاپ رسید ولى کلیسا فرمان جمع آورى نخسه هاى قرآن را صادر کرد.
18- آیا مى دانید که : تا اواخر قرن چهارم خطاطان , قرآن را به خط کوفى مى نگاشتند و در اوایل قرن پنجم هجرى خط زیباى نسخ جاى خط کوفى را گرفت .
19- آیا مى دانید که : از ابوالاسودئلى , یحیى بن یعمر و نصر بن عاصم بعنوان نقطه و اعراب گذاران قرآن نام برده مى شود .
20- آیا مى دانید که : بسیارى از آیات بر اثر وجود زمینه ها و شرایط خاص , وقوع حوادث و یا بدنبال سؤال مردم نازل شده اند که آنها سبب یا شأن نزول آیه خوانده مى شوند.
21- مى دانید که : شناخت اسباب نزول ما را در فهم آیات قرآن و تفسیر این آیات بسیار یارى مى کند.
22- آیا مى دانید که : یکى از ویژه گى هاى مهم تفاسیر قرن چهاردهم تکیه بر عقل و علم است .
23- آیا مى دانید که : تفاسیر المیزان , المنار, الفرقان و فى ظلال القرآن چهار تفسیر مهم و معتبر قرن چهاردهم هجرى هستند.
24- آیا مى دانید که : در تمام طول قرن یازدهم بدلیل گرایش شدید به تفسیرروایى حتى یک تفسیر عقلى بشکل کامل نگاشته نشده است .
25- آیا مى دانید که : تفاسیر عیاشى , على بن ابراهیم قمى , فرات کوفى از اولین نمونه تفاسیر نگاشته شده هستند .
26- آیا مى دانید که : تفسیر موضوعى قرآن یکى از دستاوردهاى قرآن پژوهى در قرن چهاردهم است .و قبل از آن بصور جدى و فراگیر بدان پرداخته نشده بود .
27- آیا مى دانید که :عمده ترین گونه هاى تفاسیر موضوعى قبل از قرن چهاردهم ,تفسیرآیات الاحکام بوده است
28- آیا مى دانید که : براى شناخت سوره هاى مکى از مدنى ضابطهء زمانى , بهترین ضابطه است . یعنى اینکه سوره هاى قبل هجرت مکى و سوره هاى بعد هجرت مدنى هستند .
29- آیا مى دانید که : علامهء طباطبائى علیرغم اینکه به تأثیر اسباب نزول در فهم قرآن اعتقاد دارد, بدلیل ضعف سندى روایات اسباب نزول , استفادهء از آنها را در تفسیر قرآن مورد تردید قرار مى دهد.
30- آیا مى دانید که : استفاده از اسباب نزول در تفسیر قرآن , از مکتب تفسیرى پیامبر (ص ) و ائمه طاهرین وسپس صحابهء تابعین بجا مانده است .
31- آیا مى دانیدکه:شأن نزول,عمومیت لفظ آیه راتخصیص نمى زند,وعموم آیه شامل افرادسبب نزول وغیرسبب نزول مى گردد.
32- آیا مى دانید که :از نظر سیوطى قدیمى ترین اثرى که در زمینه اسباب نزول نوشته شده است تألیف على بن مدینى استاد بخارى است .
33- آیامى دانیدکه:روایات اسباب نزول,که شمارآنها به چندین هزار مى رسد,غالباً از اهل سنت نقل شده وغالباً غیرمسند و ضعیفند.
34- آیا مى دانید که : على بن مداینى براى نخستین بار اسباب نزول را بصورت مستقل و با عنوان اسباب نزول نگاشت و پس از او شخصیتهاى دیگرى شروع به نگارش اسباب نزول کردند.
35- آیا مى دانید که : در میان نویسندگان , زرکشى (م 794 نخستین کسى است که با دیدهء نقد به اسباب نزول نگریسته است .
36- آیا مى دانید که : مهمترین علت , و انگیزهء جعل و تحریف در اسباب نزول انگیزه هاى سیاسى , مثل توجیه خلافت , فضیلت سازى ,... و همچنین انگیزه هاى مذهبى و... بوده است .
37- آیا مى دانید که :روشن ترین مصادیق آیات متشابه در آیات مربوط به صفات و افعال الهى جستجو شده است
38- آیا مى دانید که : پیامبر (ص ), بعنوان دریافت کنندهء وحى , نخستین و اصلى ترین مرجع فهم قرآن به شمارمى رود .
39- آیا مى دانید که : شاید قدیمى ترین اثر فارسى ترجمه قرآن ترجمهء تفسیرى است مربوط به طبرى که به دستور منصور بن نوح سامانى نگاشته شد.
40- آیا مى دانید که : اولین ترجمهء انگلیسى قرآن , احتمالاً, در سال 1143میلادى توسط رابرت کتونى دانشمندانگلیسى تبار انجام شده است .
41- آیا مى دانید که : شواهد تاریخى نشان می دهد که ترجمه قرآن در زمان حیات رسول اکرم (ص) آغاز شد.
42- آیا مى دانید که : اولین کسى که در فن تجوید کتاب نوشت شخصى است بنام ابو مزاحم موسى بن عبیدالله متوفى 325 ق .
43- آیا مى دانید که : از نظر علماء شیعه <بسم الله اول هر سوره > جزو آن سوره است
44- آیا مى دانید که :نظر علماء اهل سنت درمورد اینکه<بسم الله >جزء سوره است یا خیر مختلف است , برخى آن را جزو مى دانند, برخى دیگر فقط در سورهء حمد جزء مى دانند و گروهى در هیچ جا جزء نمى دانند.
45- آیا مى دانید که : وقف بین دو جمله که با هم ارتباط لفظى و معنایى ندارند و هر کدام جمله مستقلى به شمار مى روند وقف تام نامیده مى شود.
46- آیا مى دانید که : وقف بر دؤوس آیات از موارد وقف تام شمرده مى شود .
47- آیا مى دانید که : مفسران و قرآن پژوهان در شماره اسامى و صفات قرآن اختلاف نظر فراوانى دارند. واین اختلاف ناشى از عدم تمایز بین اسامى و صفات است .
48- آیا مى دانید که : علومى که براى فهمیدن و فهماندن و شناخت و شناساندن هر چه عمیقتر و دقیقتر قرآن کریم بهوجود آمده است، و در طى تاریخ اسلام و اسلامشناسى بر تعداد آنها هم افزوده شده است، <علوم قرآنى» نام دارد. همچنین بعضى فنون نیز مانند تجوید و ترتیل و ترجمه جزو آنهاست. تعداد و عناوین این علوم و فنون قرآنى از این قرار است: 1) تاریخ قرآن 2) علم رسم [یعنى رسمالخط] عثمانى 3) شناخت مکى و مدنى 4) علم شأن نزول/اسباب نزول 5) علم شناخت ناسخ و منسوخ 6) علم محکم و متشابه 7) تحدّى، اعجاز و تحریفناپذیرى قرآن 8) تفسیر و تأویل 9) قراءت، تجوید و ترتیل 10) فقه قرآن یا احکام قرآن 11) اعراب قرآن یا نحو و دستور زبان قرآن 12) قصص قرآن 13) علم غریبالقرآن یا واژگانشناسى قرآن 14) علم یا فن ترجمه قرآن.(1)
49- آیا مى دانید که : قرآن کریم آخرین وحىنامه الهى در ادیان توحیدى و ابراهیمى، و کتاب مقدس اسلام است که به عین الفاظ، وحیانى است و بدون هیچ کموکاستى، با دقیقترین جمع و تدوینى که درتاریخ کتب آسمانى سابقه دارد، با استفاده از نسخهاى که در زمان حیات پیامبر(ص) نوشته شده بوده؛ ولى حالت کتابى و مصحف نداشته، در عصر عثمان به هیئت کتاب (مصحف) درمىآید و این واقعه عظیم دورانساز در فاصله بین یازده هجرى وفات پیامبر(ص) و سى هجرى، که هنوز پنج سال از خلافت عثمان باقى بوده است، انجام مىگیرد.
50- آیا مى دانید که : مصاحف امام، همان مصاحف عثمانى است و تعداد آنها پنج یا شش نسخه بوده است که به مراکز بزرگ جهان اسلام همراه با یک حافظ قرآنشناس فرستاده شده است(نسخهاى به مکه، نسخهاى به مدینه،(2) نسخهاى به بصره، نسخهاى به کوفه، نسخهاى به بحرین، نسخهاى به شام).
51- آیا مى دانید که : مصاحف امام یا عثمانى قرنها باقى بوده است. چنانکه سه جهانگرد نامدار جهان اسلام، یعنى ابن جبیر (م 614 ق.) و یاقوت (م 626 ق.) و ابنبطوطه (م 779 ق.) هرسه در عصر خویش از مصحف عثمانى محفوظ در جامع کبیر دمشق - که مورد احترام فوقالعاده مردم و مرجع زیارت آنان بوده است - دیدن کردهاند. اما بدبختانه این نسخه در آتشسوزى سال 1310 ق. از میان رفته است. گفته مىشود یکى از مصاحف امام (عثمانى) هماکنون در دارالکتب المصریه در قاهره محفوظ است و در ابعاد بزرگتر از رحلى (فى المثل به اندازه روزنامه اطلاعات، یا کیهان) و اخیراً هم بهدست خبرگان فن مرمّت و اصلاح شده است.
52- آیا مى دانید که : قریب دوثلث قرآن در مکه، و کمى بیش از یک ثلث آن در مدینه نازل شده است (تاریخ قرآن رامیار، ص 263). تعداد آیات مکى 4468آیه است و تعداد آیات مدنى 1768 آیه (فرهنگ آمارى کلمات قرآن کریم، ج 1، ص 39).
53- آیا مى دانید که : قصص انبیا بیشتر در سورههاى مکى بیان شده است و فقه یا احکام قرآن بیشتر در سورههاى مدنى.
54- آیا مى دانید که : قصص انبیا به نحوى بخشبخش در سراسر قرآن کریم آمده است، داستان هیچ پیامبرى بهطور سراسرى و یکپارچه در قرآن نیامده است، مگر داستان یوسف و برادرانش که بهتمامى و یکپارچه در سوره یوسف، سوره دوازدهم قرآن آمده است.
55- آیا مى دانید که : قرآن کریم دو نزول دارد: یکى دفعى و یکباره، یکى تدریجى و 23 ساله. بار اول قرآن بتمامه در <لیلة القدر» بهصورت <جملةً واحدة» (یکبارگى) از لوح محفوظ به بیتالعزّة یا بیتالمعمور (در آسمان چهارم) نازل شده، و سپس نجوماً یا مُنَجِّماً یعنى بخشبخش و به تفاریق در طول مدت 23 سال به تفصیل نزول یافته است (بحارالانوار، ج18، ص 253 و 254). نظر ملامحسن فیض کاشانى درباره دو نزول قرآنکریم چنین است: <نزول [اول نزول]معناى قرآن به قلب پیامبر(ص) است... سپس در طول بیست [و سه]سال هر بار که جبرئیل بر او ظاهر شده و وحى آورده و الفاظ آن را بر حضرت مىخوانده است،بخشبخش از باطن قلب او به ظاهر زبانش نزول مىیافته است» (مقدمه نهم از تفسیر صافى).
56- آیا مى دانید که : کاتبان وحى را تا چهل نفر ازصحابه با سواد هم شمردهاند که ده تن از آنان عبارتند از: 4-1. خلفاى چهارگانه 5. ابىّبن کعب 6. زید بن ثابت 7. طلحه 8. زبیر 9. سعدبن ابىوقاص 10. سالم مولى ابىحذیفه.
57- آیا مى دانید که : ده تن از حافظان اولیه قرآن کریم از میان صحابه پیامبر(ص) عبارتند از: 1. علىبن ابىطالب(ع) 2. عثمان 3. ابن مسعود 4. ابىّبن کعب 5. زید بن ثابت 6.ابوالدرداء 7. سالم مولى ابى حذیفه 8. معاذ بن جبل 9. ابو زید 10. تمیم الداآیا مى دانید که : زید بن ثابت که در عهد عثمان سرپرست هیئت تدوین و جمع و کتابت نهایى قرآن و تشکیل مصحف امام (مصاحف عثمانى) شد، هم کاتب وحى بود، هم حافظ قرآن، و هم در عهد ابوبکر و بهفرمان او بر مبناى وحى مکتوب ولى پراکنده بازمانده از حضرت رسول(ص)، مصحفى کامل فراهم کرده بود که نزد عمر و سپس دختر او حفصه امانت بود، و در عهد عثمان آنرا مبناى کار قرار دادند.
58- آیا مى دانید که : قرآن کریم داراى سى جزء است [= سى پاره]، که هر جزء با جزء دیگر از نظر طول برابر است. احتمال دارد که حضرت رسول(ص)(3) یا جانشینان ایشان این تقسیم را، براى آنکه قراءت روزانه قرآن آسان باشد، انجام دادهاند. در مصحف رسمى امروز جهان اسلام، یعنى در مصحف مدینه، به کتابت عثمان طه، هر جزء درست در بیست صفحه پانزده سطرى کتابت شده است.
59- آیا مى دانید که : هر جزء از اجزاى سىگانه قرآن، چهار یا دو حزب و کل قرآن 120 یا شصت حزب است. شاید این تقسیمبندى نیز براى تسهیل قراءت قرآن در مجالس فاتحه بوده باشد.(4)
60- آیا مى دانید که : هر پنج آیه را خمس [= خ] و هر ده آیه را عُشر [= ع] تقسیم کردهاند و این عمل را <تخمیس» و <تعشیر» مىنامند. و بهاین تقسیمبندىها در حاشیه قرآنها اشاره شده است.
61- آیا مى دانید که : تقسیم درونى و تفصیلى دیگر قرآن، به رکوعات است. رکوعات برخلاف سایر تقسیمبندىهاى قرآن طول و اندازه مساوى و معین ندارد، بلکه قرآنشناسان خبره هر بخش متشکل از چند آیه را که، هم موضوع و هم معنا و قابل قراءت در نماز بعد از سوره حمد بوده است، و نمازگزار پس از خواندن آن بهرکوع مىرود، رکوع/رکوعات نامیدهاند. عدد رکوعات قرآن طبق مشهور 540 فقره است.
62- آیا مى دانید که : تعداد آیات قرآن بر طبق اصح روایات 6236 فقره است.
63- آیا مى دانید که : تعداد کلمات قرآن 77807 فقره است.
64- آیا مى دانید که : کلمه جلاله (اللَّه) در قرآن کریم 2699 بار بهکار رفته است.
65- آیا مى دانید که : سبع طُوَل یا طِوال، عبارت است از: هفت سوره از بقره تا توبه،(5) منهاى سوره انفال.
66- آیا مى دانید که : مفصّلات عبارت از 66 سوره کوچک قرآن است، بعد از سوره حجرات؛ یعنى از سوره <ق» آغاز مىشود(6) تا پایان قرآن، بهاضافه سوره حمد که در اول قرآن قراردارد. (شناخت سورههاى قرآن، ص 47)
67- آیا مى دانید که : حامدات پنج سوره است که با الحمدللَّه آغاز مىشود که از این قرارند: 1.سوره فاتحه. 2. سوره انعام. 3. کهف. 4. سبأ. 5. فاطر.
68- آیا مى دانید که : مسبّحات عبارتنداز : اِسراء، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلى.
69- آیا مى دانید که : زهراوان یا زهراوین به دو سوره قرآن اطلاق مىگردد: بقره و آلعمران.
70- آیا مى دانید که : معوّذتین(که به فتح واو تلفظ مىشود و به کسر آن درست است) نام دو سوره آخر قرآن، یعنى فلق (قل اعوذ بربّ الفلق) و ناس (قل اعوذ بربّ الناس) است که چون حضرت رسول(ص) با خواندن آنها نوادگانش حسن و حسین(ع) را تعویذ مىکرد (بهپناه خداوند مىسپرد) بهاین نامها خوانده شدهاند.
71- آیا مى دانید که : حروف مقطّعه یا فواتح سور، به حروفى مانند الم [الف، لام، میم]، طسم [طا،سین ، میم]، کهیعص [کاف، هاء، یاء، عین، صاد] گفته مىشود که گسسته از همند و متشکل از 29 حرف یا مجموعه حروف هستند که در آغاز 28 سوره قرآن - که همگى مکى هستند جز بقره و آل عمران - آمده است.
72- آیا مى دانید که : بعضى از محققان شیعه گفتهاند از حروف مقطّعه، اگر حروف مکرر را رهاکنیم، عبارت <صراط على حقّ نمسکه» (راه على حق است آنرا درپیش مىگیریم) بیرون مىآید. و بعضى از محققان اهل سنت، شاید در پاسخ آن گفتهاند از جمع آنها عبارت <صحّ طریقک مع السنة» (راه تو با اهل سنت درست است) برمىآید.
73- آیا مى دانید که : کوتاهترین آیه قرآن از میان حروف مُقطّعه، <طه» (که بهصورت طاها تلفظ مىشود) در آغاز سوره طه، سوره بیستم است، همچنین <یس» (که بهصورت یاسین تلفظ مىشود) در آغاز سوره یس، سوره سىوششم قرآن. باید توجه داشت که <ق»[=قاف] در آغاز سوره <ق»، و <ن» [= نون] در آغاز سوره قلم، داراى عدد مستقل نیستند؛(7) یعنى آیه واحدى شمرده نشدهاند. از حروف مقطعه یا فواتح سُوَر (آغازگر سورهها) گذشته کوتاهترین آیه قرآن مجید <مدهامّتان» است (سوره الرحمن، آیه 64) که معناى آن <دو برگ یا باغ سبز سیه تاب» است. و بلندترین آیه، آیه تداین [= دَین = مداینه] (مربوط به لزوم کتابت سند براى وام) است (سوره بقره، آیه 282) که در مصحف مدینه، به کتابت عثمان طه درست یک صفحه پانزدهسطرى را در برگرفته است (ص 48). همچنین بلندترین سوره قرآن، سوره بقره است (در مصحف به کتابت عثمان طه 48 صفحه است) و کوتاهترین سوره، سوره کوثر است که طول آن فقط یک سطر و نیم است.
74- آیا مى دانید که : مئون / مئین سورههایى هستند که بیش از صد آیه دارند و عبارتند از سوره یونس تا سوره شعراء، منهاى سورههاى ابراهیم، رعد، حجر، مریم، نور، فرقان که کمتر از صد آیه دارند. بهاضافه سوره صافّات، جمعاً یازده سوره و نام آنها از این قرار است: یونس، هود، یوسف، نحل، اِسراء، کهف، طه، انبیاء، مؤمنون، شعراء،صافّات.(شناخت سورههاى قرآن، ص 46)
75- آیا مى دانید که : مثانى در اصطلاح علوم قرآنى، عبارت است از: تمام سورههایى که بعد از سوره شعراء تا سوره حجرات قرار دارند و تعداد آیات آنها از صد کمتر است. این سورهها از سوره 27 (نمل) آغاز و تا سوره49 (حجرات) ادامه پیدا مىکند، بهاستثناى سوره صافّات که 182 آیه دارد، و بهاضافه هشت سوره دیگر که تعداد آیات آنها از صد کمتر است؛ یعنى انفال، رعد، ابراهیم، حجر، مریم، حج، نور، فرقان. (شناخت سورههاى قرآن، ص47-46)
76- آیا مى دانید که : دو آیه در قرآن هست که تمامى حروف الفبا در آنها بهکار رفته است، این دو آیه عبارتند از آیه 154 سوره آلعمران که آغاز آن چنین است: <ثمّ أنزل علیکم من بعد الغمّ أَمَنةً نعاساً یغشى طائفة منکم...» و دیگر آیه 29 (=آیه آخر) سوره فتح که آغاز آن چنین است: <محمّد رسولاللَّه و الذین معه أشدّاء على الکفار رحماءُ بینهم...».
77- آیا مى دانید که : دو آیه در قرآن کریم هست که صنعت قلب مستوى یا عکس کامل دارد. یعنى از هر دو سو یکسان خوانده مىشود: 1) <کلٌّ فى فلک» (یس، 40) 2) و <ربّک فکّبر» (مدثر، 3).
78- آیامى دانیدکه:وسط قرآن مجید،یعنى آنجاکه درست بهنصف تقسیم مىگرددکلمه«ولیتلطّف»(سوره کهف، 19) است.
79- آیا مى دانید که : چهار عبارت قرآنى هست که در هر یک از آنها چهار تشدید متوالى وجود دارد:
1. نسیّاً رَّبُّ السّماوات (مریم، 64 و 65)؛
2. فى بحرٍ لُّجّىٍّ یَّغْشاه موج (نور، 40)؛
3. قولاً مّن رَّبٍّ رَّحیم (یس، 58)؛
4. ولقد زّیّنّا السَّماءَ (ملک، 5).
80 - آیا مى دانید که : مفصلترین ترجیعبند قرآن در سوره الرحمن است که 31 بار آیه <فباىّ آلاء ربّکما تکذبان» (پس کدامین نعمت پروردگارتان را انکار مىکنید؟) تکرار شده است. <ربّکما» یعنى پروردگار شما دو تن، انس و جن. رسم است که هنگام خواندن این آیه باید گفت: <لا بشیءٍ من آلائک ربنا نُکذّب» یا <ولا بشیءٍ من نعمک ربّنا نکذّب، فلک الحمد» (پروردگارا، به هیچ چیز از نعمتهاى تو انکار نداریم، پس سپاس تو را).
81- آیا مى دانید که : دو ترجیعبند دیگر در قرآن مجید در سوره قمر است که آیه <فکیف کان عذابى و نُذُر» (بنگر تا عذاب و هشدار من چگونه بود؟) سه بار تکرار مىشود. همچنین آیه <ولقد یسّرنا القرآن للذکر فهل من مُدَّکر» (و بهراستى قرآن را قابل پندگیرى گرداندیم، پس آیا پندپذیرى هست؟) چهار بار در همین سوره عیناً تکرار مىشود.
82- آیا مى دانید که : یک ترجیعبند دیگر در سوره مرسلات است که آیه <ویل یومئذٍ للمکذّبین» (در چنین روزى واى بر منکران) ده مرتبه دراین سوره تکرار شده است.
83- آیا مى دانید که : آیات سجده اعم از واجب و مستحب پانزده آیه است، که از آن میان چهار آیه سجده واجب دارد که باید بههنگام خواندن یا شنیدن آنها سجده کرد و سورههایى را که این چهار آیه در آن هست <عزایم» نامند و این چهار سوره عبارتند از: سجده، فصّلت، نجم، علق.
84- آیا مى دانید که : وان یکاد: آغاز آیه ماقبل آخر از سوره قلم است و تمام آن (با آیه بعدى) چنین است: <و إن یکاد الذین کفروا لیزلقونک بأبصارهم لمّا سمعوا الذکر و یقولون إنه لمجنون و ما هو إلّا ذکر للعالمین» (و بسیار نزدیک بود که کافران چون قرآن را شنیدند، تو را با دیدگانشان آسیب برسانند [چشمزخم بزنند] و گفتند او دیوانه است. و حال آنکه آن جز پندى براى جهانیان نیست) (سوره قلم، آیات 51 و 52). مفسران در شرح این آیه گفتهاند که عدهاى از کافران، چشمزنان حرفهاى و قهّار و شورچشم و گزندرسان طایفه بنىاسد را، که بهچشمزنى و آسیبرساندن با چشم بهانسان و حیوان معروف بودند، آوردند که حضرت رسول(ص) را چشم بزنند و از پاى درآورند، ولى حفظ الهى او را در امان داشت و این آیه در اشاره بهآن نازل شد و حسن بصرى و دیگران گفتهاند که خواندن و بههمراهداشتن این آیه در دفع چشم زخم مؤثر است. همین است که از آیه وَ اِنْ یکاد، حرز و تعویذى بهصورت گردنبند هم ساخته مىشود و بهگردن اطفال مىاندازند. حافظ گوید:
حضور محفل انس است و دوستان جمعند وانیکاد بخوانید و در فراز کنید
(یعنى در را ببندید که نامحرمان وارد محفل انس ما نشوند).
85- آیا مى دانید که : در قرآن کریم از 25 تن از انبیاى عظام الهى نام برده شده است و شرح مفصل یا کوتاه دعوت آنان قوم خود را به توحید و نیکوکارى آمده است. این پیامبران عبارتند از: 1. آدم(ع) 2. ابراهیم(ع) 3. ادریس(ع) 4. اسحاق(ع) 5. اسرائیل [=یعقوب](ع) 6. اسماعیل(ع) 7. الیاس(ع) 8. الیسع(ع) 9. ایوب(ع) 10. داود(ع) 11.ذوالکفل(ع) 12. زکریا(ع) 13. سلیمان(ع) 14. شعیب(ع) 15. صالح(ع) 16.عیسى(ع) 17. لوط(ع) 18. محمد(ص) 19. موسى(ع) 20. نوح(ع) 21. هارون(ع) 22. هود(ع) 23. یحیى(ع) 24. یوسف(ع) 25. یونس(ع).
86- آیا مى دانید که : اعلام قرآن، یعنى شناخت و معرفى صاحبان نامهاى خاص در قرآن کریم که این نامهاى خاص 1) گاه شامل رجال است؛ مانند ذوالقرنین یا شعیب یا ابراهیم. 2)گاهشامل نساء است؛ مانند مریم و زنان بعضى انبیا یا زلیخا که تحت عنوان امرأةالعزیز همسر عزیز مصر از او نام برده شده است. 3)گاه شامل اماکن جغرافیایى است؛ نظیر مصر، مدین، مکه و مدینه. 4)گاه شامل غزوات است؛ مانند بدر، احد (از احد بالصراحه نام برده نشده است) یا حنین. 5) گاه شامل اقوام است؛ مانند عرب، عاد، یأجوج و مأجوج. 6) گاه شامل نام فرشتگان است؛ مانند جبرئیل، میکائیل، ملکالموت، مالک دوزخ، هاروت و ماروت. 7)گاه شامل آلهه کفر و بتان است؛ مانند عزّى، لات، منات، ود، سواع، یعوق. 8) گاه شامل ائمةالکفر است؛ مانند فرعون، سامرى، قارون. 9)گاه شامل موجودات غیبى اخروى است؛ مانند بهشت، جهنم، سلسبیل، کوثر. 10)گاه شامل کتب آسمانى است: زبور، تورات، انجیل و قرآن.
87- آیا مى دانید که : آیا قرآن غثّ و سمین دارد؟ این مسأله از قدیم معرکه آراى قرآنپژوهان و قرآنشناسان مسلمان بوده است. از قدما کسى که با صراحت تمام به این سؤال جواب مثبت داده امام محمد غزالى است، که طبق اعتقاد خود به غث و سمین داشتن قرآنکریم، کتابى به سلیقه خود از آیات برتر قرآنى برگزیده است که جواهرالقرآن نامدارد و جمعاً نزدیک 1400 آیه (کمتر از یکچهارم کل آیات قرآن) برگزیده است. در این زمینه قابل توجه است که یک قطعه دوبیتى فارسى که گویندهاش مجهول است از قدما بهدست ما رسیده است. در قدمت این قطعه دوبیتى همین بس که ابنعربشاه (احمدبن محمد، 791 - 854 ق.) نویسنده کتاب عجائبالمقدور فى اخبار تیمور (بهعربى) این دو بیت فارسى را به دو بیت عربى، که هموزن و همقافیه آن است، ترجمه کرده است که هردو، هم دو بیت فارسى و هم دو بیت عربى را نقل مىکنیم:
در بیان و در فصاحت کى بود یکسان سخن
گرچه گوینده بود چون جاحظ و چون اصمعى
در کلام ایزد بیچون که وحى مُنزلست
کى بود تبت یدا مانند یا أرض ابلعى
ما استوى فى موقف الإفصاح منطیق ولو
قد سحبا سحب سحبان واصمى أصمعى
فافتکر فیما ترى فى منزل أعیى الورى
هل ترى تبت تحاذى قیل یا أرض ابلعى
88- آیا مى دانید که : قاریان هفتگانه یا قرّاء سبعه، که در واقع ائمه قراءت و قراءتشناس و مُقرى (داناى علم قراءت و قراءتپژوه) هستند، عبارتند از: 1. عبداللَّهبن عامر دمشقى (م21- 118ق.) 2. عبداللَّهبن کثیر مکى (45 - 120ق.) 3. عاصم بن ابىالنجود (128-76ق.) 4. زَبّانبن علاء = ابوعمرو بصرى (68 - 154ق.) 5. حمزةبن حبیب کوفى (80 - 156ق.) 6. نافعبن عبداللَّه مدنى (70 - 169ق.) 7. علىبن حمزه کسائى (189-119ق.).
89- آیا مى دانید که : متشابهات طبق تصریح قرآن کریم (آل عمران، 7) در قرآن کریم وجود دارد، یعنى آیهها و عباراتى از قرآن که آنها را نمىتوان و نمىباید بهمعناى ظاهرى گرفت. مانند اینکه <عرش الهى بر آب بود». در برابر متشابهات، محکمات است که بخش اعظم قرآن را تشکیل مىدهد و معناى آنها از ظاهرشان برمىآید؛ مانند <الوالدات یرضعن أولادهن حولین کاملین» (بقره، 233) (مادران باید فرزندانشان را دو سال کامل شیر دهند). متشابهات در قرآن کریم در حدود دویست آیه در میان 6236 آیه است. تأویل متشابهات جایز و بلکه لازم است و آن وظیفه و در حد توان راسخان درعلم وایمان است. و برعکس، تأویل محکمات غیرلازم و ممنوع است.
90- آیا مى دانید که : آیا تأویل قرآن را فقط خداوند مىداند؟ این بحث معرکه آراى مفسران و قرآنپژوهان اهل سنت و شیعه است و مرجع قرآنى آن آیه هفتم از سوره آلعمران است که پس از بیان اینکه قرآن هم محکمات دارد که اساس کتاب را تشکیل مىدهد و هم متشابهات، و بیان این که کژدلان در پى تأویل بر وفق هوى و هوسهاى خود هستند مىفرماید که: <و ما یعلم تأویله الّا اللَّه والراسخون فى العلم» که این عبارت قرآنى هم از نظر نحوى و هم بلاغى قابلیت دو قراءت دارد: الف) قراءت وقف پس از اللَّه، که قراءت اکثر اهل سنت است مگر معدودى از بزرگان آنان، مانند زمخشرى، قاضى عبدالجبار همدانى، ابوالسعود عمادى، آلوسى، قاضى بیضاوى و حتى نحویان بزرگى چون نحّاس، عکبرى و محمود صافى، ب) قراءت عطف، یعنى عطف الراسخون فى العلم بهاللَّه که قراءت اکثریت قریب به اتفاق شیعه امامیه است و عدهاى از بزرگان اهل سنت که نام بعضى از آنان را هماکنون یاد کردیم. آرى چون در این آیه الراسخون فى العلم در مقام مدحند، و ندانستن تأویل قرآن مدح نیست، و چون اگر کسى جز خداوند داناى تأویل متشابهات قرآن نباشد، العیاذ باللَّه قرآن شبیه بهمعما و در نهایت ناقض غرض صاحب قرآن خواهد شد، و نمىتوان گفت که حتى حضرت رسول(ص) و ائمه اطهار(ع) تأویل قرآن را نمىدانند، لذا در پاسخ به این سؤال که در صدر این فقره آوردیم مىگوییم که آرى راسخان در علم که در درجه اول عبارت از حضرات معصومین(ع) هستند (که فرمودهاند: نحن الراسخون فى العلم، فنحن نعلم تأویله/ ما راسخان در علمیم، لذا تأویل قرآن را مىدانیم) و سپس ائمه علم وادب و قرآنشناسان و قرآنپژوهان دانشور، داناى تأویل متشابهات و تواناى تأویل متشابهاتند.
91- آیا مى دانید که : قرآن کریم به انواع شکلها و شیوهها کتابت و چاپ شده است. از مهمترین خوشنویسان قرآن در عصر قدیم، ابنمقله (واضع خط ثلث) و ابن بَوّاب و یاقوت مستعصمى، و در اعصار جدیدتر از همه مشهورتر احمد نیریزى است که یکى از مصاحف کتابت او درعصر جدید تحت عنوان<قرآن مستضعفین» (پس از زدودن نام قبلى آن که به پهلوى دوم مربوط بوده است) بهطبع رسیده است. در جهان اسلام یکى از بهترین خوشنویسان معاصر، حامدالآمدى خطاط هنرمند ترک است، و دیگر عثمانطه خطاط هنرمند سورى و همچنین قرآن به ابعاد مختلف کتابت و چاپ شده از جمله کل قرآن در یک صفحه (حتى کوچکتر از یک صفحه روزنامه اطلاعات) بهطبع رسیده است که طبعاً بسیار ریز است و فقط با ذرهبین قابل خواندن است. همچنین با کاغذ بسیار نازک در ابعاد یک در دوسانتىمترى هم چاپ شده است. و یکى از کتابتهاى آن در قطع بزرگ کتابت بایسنقُر میرزا (802 - 838ق.) شاهزاده هنرمند تیمورى، به خطى است که غیر خبرگان آن را ثلث مىخوانند اما در واقع خط محقّق است، و در ابعادى تقریباً یک متر در نیم متر کتابت شده بوده و شاید هنرىترین خوشنویسى قرآن بوده است و گویا مدتها در دروازهقرآن شیراز محفوظ بوده است، سپس بهجاى روزگار، مردم نامسؤول و بىفرهنگ روزگار، آن را صفحه-صفحه کردهاند و طوفان حادثه، یعنى همین تاراجگرى و طمّاعى، هر برگ آن را به دیارى افکنده است و امروز اغلب برگهاى آن در موزههاى معروف جهان محفوظ است.
92- آیا مى دانید که : نخستین چاپ قرآن بهوسیله پاگانینى در ونیز در فاصله سالهاى 1503 تا 1523م. انجام گرفته است. طبعهاى مهم دیگر قرآن کریم عبارتند از: طبع ابراهام هینکلمان در 1694م. (هامبورگ)؛ طبع فلوگل (1834م.، لایپزیک)؛ طبع سنپترزبورگ که اولین طبع براى مسلمانان است در 1787م.؛ طبع تبریز در 1242ق. یا 1244ق. نخستین تصحیح و طبع علمى قرآن کریم در جهان اسلام مصحف قاهره است، در سال 1343ق. / 1923م.، تحت اشراف استادان الازهر، و با حمایت ملکفؤاد اول. این مصحف بر معتبرترین کتب رسمالخط خاص قرآن و قراءات خاص قرآن استوار است و با روایت معیارین حفص از عاصم تدوین شده است. مصحف مدینه که امروزه مصحف عالمگیر و رسمى جهان اسلام شمرده مىشود، برهمان تصحیح و طبع مصحف قاهره استوار است و به خط عثمان طه خطاط هنرمند سورى است.
93- آیا مى دانید که : ترجمه فارسى، یعنى قدیمترین ترجمه قرآن در عهد رسولاللَّه(ص) انجام گرفته است؛ زیرا در نامههاى ایشان به پادشاهان آن روزگاران، مانند نجاشى و مقوقس و خسروپرویز، آیات قرآنى هم بود، و طبعاً ترجمه نامهها و آیات به اطلاع آنان مىرسید، و حضرت(ص) این معنا را مىدانستند و انکارى نمىفرمودند. دیگر اینکه عدهاى از ایرانیان از سلمان خواسته بودند که سوره حمد (و بعضى آیات قرآنى) را براى آنان به فارسى ترجمه کند و او چنین کارى انجام داده بود از جمله بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم را به <بهنام یزدان بخشاینده» ترجمه کرده بود، و حضرت رسول(ص) از این مسأله باخبر بودند و انکارى نفرموده بودند. در قرون بعد نیز ایرانیان نخستین قومى از مسلمانان بودند که قرآن را بهزبان مادرى و رسمى خود ترجمه کردند. تا قبل از کشف و تصحیح قرآن قدس بههمت آقاى دکتر على رواقى، ترجمه تفسیر طبرى که ترجمه آیات قرآنى را نیز همراه دارد و در سال 345ق. صورت گرفته بود، کهنترین ترجمه فارسى قرآن شمرده مىشد. ولى ترجمه قرآن قدس از آن هم کهنتر و متعلق به سالهاى بین 250 تا 350 هجرى قمرى است.
94- آیا مى دانید که : ترجمه ترکى قرآن، نسخهاى از ترجمه ترکى قرآن با تاریخ 734ق. در موزههاى هنرى ترکى - اسلامى استانبول نگهدارى مىشود، که قدیمترین ترجمه موجود ترکى قرآن است.
95- آیا مى دانید که : ترجمه اردو، نخستین ترجمه قرآن کریم به زبان اردو، ترجمه مولاناشاه رفیعالدین دهلوى است (1190 ق.)؛ اما از آن پس اردوزبانان در ترجمه و تفسیر قرآن کریم در فاصله چهار قرن، سنگ تمام گذاشتهاند و کتابشناسى ترجمهها و تفسیرهاى قرآن کریم به زبان اردو که منتشر شده است، بیش از یکهزار اثر را دربر دارد.
96- آیا مى دانید که : ترجمه لاتین، نخستین ترجمه لاتینى قرآن را رابرت کتونى (روبرتوس کتننسس) در سال 1143م. انجام داد که قرنها بعد با اجازه مارتین لوتر اجازه چاپ پیداکرد.
97- آیا مى دانید که : ترجمه انگلیسى قرآن، قرآن کریم به انگلیسى بیش از هر زبان اروپایى دیگر ترجمه شده است و امروزه بیش از چهل ترجمه کامل و یکصدوبیست ترجمه برگزیده از قرآن کریم به انگلیسى وجود دارد. نخستین ترجمه کامل انگلیسى به قلم الکساندر راس است که از روى ترجمه فرانسوى در سال 1648م. به عمل آمده است. از غیر مسلمانان ترجمه آرتور آربرى ترجمهاى ممتاز است. و از مسلمانان ترجمههاى پیکتال و عبداللَّه یوسفعلى.
98- آیا مى دانید که : ترجمه فرانسوى قرآن. بهترین ترجمههاى فرانسوى قرآن ترجمه کازیمیرسکى، و ترجمه بلاشر است.
99- آیا مى دانید که : ترجمه آلمانى قرآن. بهترین ترجمههاى آلمانى قرآن ترجمه اولمان، ترجمه هنینگ، و اخیراً ترجمه همراه با توضیحات و واژهنما (کونکوردانس) اثر رودى پارِت است.
100- آیا مى دانید که : ترجمه روسى قرآن. بهترین ترجمههاى روسى قرآن یکى ترجمه کراچفسکى است، و دیگرى که در سال جارى (1374ش.) انتشار یافته است ترجمه پرفسور عثمانوف.
101- آیا مى دانید که : اولین مفسر قرآن حضرت رسول(ص) هستند و نمونهاى از تفسیرهاى ایشان، با ترتیب سوره بهسوره در کتاب اتقان سیوطى نقل شده است. نیز بسیارى از احادیث از ایشان نقل شده است که روشنگر آیات قرآنى است و احادیث تفسیرى نام دارد.
102- آیا مى دانید که : پس از رسولاللَّه(ص) بزرگترین قرآنشناس و مفسر جامعه اسلامى درصدر اسلام، حضرت علىبن ابىطالب(ع) است که سوگند یاد فرموده است که اگر بخواهم تفسیر سوره حمد را درحدى که هفتاد بار شتر باشد، بیان مىدارم. همچنین ایشان از حافظان قرآن و کاتبان وحى بوده است و مصحف خود را در فاصلهاى کمتر از یک هفته پس از وفات رسولاللَّه(ص) جمع کرد. ولى چون داراى توضیحات و اضافات تفسیرى بود و فىالمثل نام منافقان را که در قرآن با اشاره و بدون نام آمده است، بالصراحه معلوم مىکرد و نظایر این، آن جمع و تدوین را که برحسب نزول بود از ایشان نپذیرفتند. حضرت ابتدا آزرده شدند؛ ولى سپس بادیدن روشمندى و اتقان شیوه کار گروه زیدبن ثابت درعهد عثمان و کمال دقت ومراقبتى که درتدوین مصحف امام (مصاحف عثمانى) به کار رفته بود آنرا پذیرفتند ومصحف خود را ظاهر نساختند و فرمودند:اگر همان مسؤولیتى که بهعثمان داده شدبه من داده مىشدمن نیزدرجمع وتدوین قرآن همان کاررا مىکردم.
103- آیا مى دانید که : پس از حضرت رسول و حضرت على(ع) بزرگترین قرآنشناس جامعه صدر اسلامى ابن عباس (عبداللَّهبن عباس) صحابى گرانقدر و شاگرد حضرت على(ع) بوده است که اقوال تفسیرى او که در دل تفسیر طبرى آمده بوده است، بهصورت مستقل جمع شده و به کوشش فیروزآبادى صاحب قاموس تحت عنوان تنویر المقباس فى تفسیر ابنعباس مدون گردیده و در عصر جدید انتشار یافته است.
104- آیا مى دانید که : پس از ابنعباس شاگرد بزرگش مجاهد، مفسرىبزرگ است و گویند سىبار قرآنکریم را بهدرس و تفسیر نزد ابنعباس دوره کرده بود و به روایتى شاگرد حضرت على(ع) هم بوده است. در سالهاى اخیر تفسیر او در دو مجلد بهطبع رسیده است.
105- آیا مى دانید که : مهمترین تفسیر قدیم جهان اسلام تفسیر طبرى مورخ و محدث بزرگ ایرانىاست (متوفى 310ق.) که به جامعالبیان معروف است و در سى مجلد بهطبع رسیده است. این تفسیر قدیمترین و مهمترین تفسیر نقلى یا مأثور جهان اسلام هم شمرده مىشود.
106- آیا مى دانید که : قدیمترین تفسیرهاى شیعه یکى تفسیر على بن ابراهیم قمى است که در دو مجلد به طبع رسیده است؛ و دیگر تفسیر فرات کوفى که آن نیز طبع منقحى دارد. قمى و کوفى از رجال اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجرىاند.
107- آیا مى دانید که : قدیمترین تفسیر فارسى شیعه امامیه، تفسیر ابوالفتوح رازى (متوفاى نیمهاول قرن ششم هجرى) است که رَوضالجِنان و رَوحالجَنان نام دارد. این تفسیر دربیست جلد است و پیشترها به کوشش علامهقزوینى،مرحوم قمشهاى، مرحومشعرانى واخیراً به کوشش دکتر محمدجعفر یاحقى ودکتر مهدى ناصح بهطبع رسیده است.
108- آیا مى دانید که : قدیمترین تفسیرعرفانى فارسى تفسیرکشفالاسرار و عُدّةالابرار اثر رشیدالدین ابوالفضل میبدى (م520 ق.) است که مبتنى بر امالى تفسیرى خواجه عبداللَّه انصارى است.
109- آیا مى دانید که : مهم ترین تفسیر بروفق مشرب یا مذهب اعتزال تفسیر کشاف زمخشرى (م538ق.) است.
110- آیا مى دانید که : مهم ترین تفسیر کلامى جهان اسلام، بر وفق مذهب اشعرى،تفسیر کبیر امام فخر رازى (م606ق.) است در بیش از سى مجلد.
111- آیا مى دانید که : جامعترین تفسیر قدیمى شیعه امامیه مجمع البیان در ده مجلد اثر ابوعلى امینالاسلام فضل بن حسن طَبْرِسى (م548ق.) به عربى است که به فارسى هم ترجمه شده است.
112- آیا مى دانید که : مهمترین تفسیرشیعه در قرن چهاردهم هجرى تفسیر المیزان، اثر شادروان علامه طباطبائى(م1361ش.) است در بیست جلد بهعربى که بهفارسى هم ترجمهشده است.
113- آیا مى دانید که : جدیدترین ومهمترین تفسیر جهان اسلام (اهل سنت)،التفسیر المنیر نوشته استاد وهبة زُحیلى است، به عربى (32جلد در شانزده مجلد، طبع 1411ق./ 1991م.). دکتر زُحیلى فقهشناس و استاد فقه دراغلب دانشگاههاى سوریه وجهان اسلام است.گفتنى است که این کتاب در چند سال پیش برنده جایزه کتاب سال جهانى جمهورى اسلامى ایران شد.
114- آیا مى دانید که : «اعجاز عددى قرآن کریم» یکى از رشتههاى قرآنپژوهى جدید است که مقصود آن نشاندادن نظم اعجازگونه ریاضى قرآن کریم است. نخستین کسى که این مسأله را پیش کشید و حیرت و اعجاب جهانیان را برانگیخت،دکتر رشاد خلیفه مصرىالاصل و استاد کامپیوتر در دانشگاههاى امریکا بود که فرضیه عدد نوزده را پیش کشید که بسماللَّهالرحمن الرحیم، نوزده حرف است و کلمه <اسم» نوزدهبار در قرآن آمده است، و کلمه جلاله (اللَّه) 2698 بار که مضربى از نوزده است؛ یعنى 19 142؛ و <الرحمن» 57بار (3 19)، و <الرحیم» 114بار (19 6) در قرآن بهکار رفته است. اما نظریه او از دو جهت غوغا بهبار آورد: یکى آنکه عدد نوزده در قرآن شماره نگهبانان جهنم هم هست (علیها تسعة عشر). این اشکالى بهبار نمىآورد، ولى عدد نوزده عدد مقدس بابیان و بهاییان است؛ یعنى <حروف حى» یا اصحاب نزدیک باب است، لذا مسلمانان از این نظریه برآشفتند و آشوبهاى بعد در نهایت بهترور یا قتل رشاد خلیفه انجامید. اشکال دیگر نظریه او این بود که تا حدودى «حساب سازى» در آن مشاهده شد. ازجمله یکى از بزرگترین قرآنپژوهان ایران، آقاى دکتر محمود روحانى، که صاحب یکى از دقیقترین فرهنگها و فهرستهاى آمارى قرآن است (بهنام فرهنگ آمارى کلمات قرآن کریم/ المعجم الاحصائى لألفاظ القرآن الکریم، 3 مجلد، طبع مشهد، مؤسسه چاپ و نشر آستان قدس رضوى)، بررسى جدید و دقیقى درباره آمار کلمه جلاله (اللَّه) در قرآن انجام داده و از نظریه دکتر رشاد خلیفه هم باخبر بوده است و با قاطعیت تمام آمار این کلمه را 2699 نشان مىدهد که با آمار رشاد خلیفه یک عدد اختلاف، و با المعجم المفهرس معروف محمد فؤاد عبدالباقى دو عدد اختلاف دارد.
115- آیا مى دانید که : امّا راهى را که رشاد خلیفه باز کرده بود دیگران از جمله عبدالرزاق نوفل از قرآنپژوهان اهل سنت، و ابوزهراء النجدى از قرآنپژوهان شیعه ادامه دادند و به تناسبهاى ریاضى قابل توجهى رسیدند. کتاب عبدالرزاق نوفل اعجاز عددى در قرآنکریم نام دارد و به قلم قرآنپژوه و قرآنشناس دانشور معاصر، آقاى مصطفى حسینى طباطبائى به فارسى ترجمه شده است. ذیلاً تعدادى از آمار و ارقام شگفتآور عبدالرزاق نوفل نقل مىشود:
- واژه دنیا در قرآن کریم 115 بار بهکار رفته است، و واژه آخرت هم همین تعداد.
- شیاطین 68 مرتبه، ملائکه هم همین تعداد.
- حیات 71 بار، موت هم همین تعداد.
- علم و معرفت ومشتقات آنها 811 بار، ایمان و مشتقات آنهم همین تعداد.
- ابلیس یازده بار، و استعاذه از او هم بههمین تعداد.
- کلمه یوم بهمعناى روز(بهصورت مفرد) 365بار بهتعداد روزهاىسال (شمسى) در قرآن بهکار رفته است. و بهصورت تثنیه و جمع سى بار، بهتعداد روزهاى ماه.
- کلمه شهر بهمعناى ماه، 12 مرتبه در قرآن دیده مىشود بهتعداد ماههاى سال.
116- آیا مى دانید که : کتاب دکتر ابوزهراء النجدى ،قرآنپژوه شیعه<< من الاعجاز البلاغى و العددى للقرآن الکریم>> نام دارد و چنانکه از نامش برمىآید بهعربى است و هنوز بهفارسى ترجمه نشده است و از نظر شگفتىهاى ریاضى بهپاى کار رشاد خلیفه و عبدالرزاق نوفل نمىرسد. ذیلاً چند تناسب و ظرافت عددى قرآنى را که او پیدا کرده و در کتاب پیش گفته آورده است، نقل مىکنیم:
- ساعت/ الساعة در قرآن کریم 24 بار بهکار رفته است به تعداد ساعات شبانهروز.
- سماوات السبع یا سبع سماوات، هفت بار بهکار رفته است.
- «سجد» و مشتقات آن 34مرتبه بهکار رفته است که برابر مجموع سجدههاى هفده رکعت نماز شبانهروزى است، از قرار هر رکعتى دو سجده، جمعاً 34 سجده.
- لفظ صلاة و قیام و اقیموا و مشتقات آن 51 بار بهکار رفته است که برابر با هفدهرکعت نماز واجب و 34 رکعت نماز مستحب شبانهروزى است.
- مشتقات وصى/ توصیه بهتعداد اوصیاى الهى دوازده بار بهکار رفته است.
- لفظ شیعه و مشتقاتش دوازده بار در قرآن بهکار رفته است.
- مشتقات فرقه، 72 بار بهکار رفته است و این بهتعداد 72 فرقه اسلامى است.
----
منبع: +
توضیحات : در پایان این نکته گفته شود که اینگونه پژوهشها جنبه تفننى دارد، و ارزش طراز اول علمى ندارد.