آیا می دانید های تاریخی قرآن

آیا مى دانید که :

1- آیا مى دانید که :پیشینهء تفسیر قرآن به زمان رسول اکرم (ص ) بر مى گردد زمانیکه آن حضرت در پاسخ به پرسشهاى صحابه از آیات قرآن , آیات را تفسیر مى فرمود.

2- آیا مى دانید که : استفادهء از اجتهادات شخصى در تفسیر قرآن از زمان تابعیین آغاز شد.

3- آیا مى دانید که : تأویل مربوط به متشابهات است ولى تفسر دفع ابهام از تمام آیات .

4- آیا مى دانید که : معیار صحت تأویل عبارت است از تطابق با دلالت التزامى غیرِبیّن قرآن که خود نوعى دلالت لفظى است

ادامه در ادامه مطلب

5- آیا مى دانید که : روشهاى تفسیرى با سلیقه هاى تفسیرى فرق دارد. روشهاى تفسیرى یعنى سبک هاى استخراج معانى قرآن و سلایق تفسیرى یعنى اهتمامات تفسیرى یک مفسر در تفسیر قرآن .

6- آیا مى دانید که: منابع مهم تفسیر نقلى از نگاه شیعه عبارتنداز: قرآن, روایات پیامبر (ص) و ائمه معصومین (ع ) و از نظر اهل سنت این منابع عبارتنداز: قرآن , روایات پیامبر(ص )و صحابه .

7- آیا مى دانید که : اولین نمونه هاى تفسیر علمى در تفاسیر شیعه به تفسیر تبیان شیخ طوسى متوفى 460 ق برمى گردد.

8- آیا مى دانید که : تفاسیرِ المیزان , الفرقان , الکاشف , البصائر, نوین , نمونه , من هدى القرآن , پرتوى از قرآن و...از تفاسیر مهم علمى قرن 14هستند.

9- آیا مى دانید که :بهترین تفسیر علمى آن است که دیدگاههاى علمى راهگشاى فهم قرآن شودنه اینکه برآیات تحمیل گردد.

10- آیا مى دانید که : دانش تفسیر در آغاز بخشى از علم حدیث به شمار مى رفت .

11- آیا مى دانید که : اوج نگارش تفاسیر روایى قرن یازدهم هجرى بوده است .

12- آیا مى دانید که : موضع معتزله در تفسیر قرآن , یک موضع کاملاً عقلى است و آنان عقل را بیشتر از نقل حجت مى دانند.

13- آیامى دانیدکه:تأویل آیات یکى ازاصول عقلى معتزله است .وآنان بایک دیدعقلى وکاشف درهمه آیات، قرآن راتفسیر مى کنند.

14- آیا مى دانید که : جاحظ یکى از سرشناسترین مفسران و ادباى معتزلى مسلک است .

15- آیا مى دانید که : روایات اهل سنت نزول دفعى (یکپارچه ) قرآن رابر آسمان دنیا بیان مى کنند. ولى روایات شیعه این نزول را بر آسمان چهارم و بیت المعمور.

16- آیا مى دانیدکه:علامه طباطبائى,صاحب تفسیرارزشمند المیزان,معتقد است که نزول دفعى قرآن برقلب پیامبر (ص)بوده است .

17- آیا مى دانید که : قرآن براى نخستین بار, در شهر بندقیه در سال 1530هجرى به چاپ رسید ولى کلیسا فرمان جمع آورى نخسه هاى قرآن را صادر کرد.

18- آیا مى دانید که : تا اواخر قرن چهارم خطاطان , قرآن را به خط کوفى مى نگاشتند و در اوایل قرن پنجم هجرى خط زیباى نسخ جاى خط کوفى را گرفت .

19- آیا مى دانید که : از ابوالاسودئلى , یحیى بن یعمر و نصر بن عاصم بعنوان نقطه و اعراب گذاران قرآن نام برده مى شود .

20- آیا مى دانید که : بسیارى از آیات بر اثر وجود زمینه ها و شرایط خاص , وقوع حوادث و یا بدنبال سؤال مردم نازل شده اند که آنها سبب یا شأن نزول آیه خوانده مى شوند.

21- مى دانید که : شناخت اسباب نزول ما را در فهم آیات قرآن و تفسیر این آیات بسیار یارى مى کند.

22- آیا مى دانید که : یکى از ویژه گى هاى مهم تفاسیر قرن چهاردهم تکیه بر عقل و علم است .

23- آیا مى دانید که : تفاسیر المیزان , المنار, الفرقان و فى ظلال القرآن چهار تفسیر مهم و معتبر قرن چهاردهم هجرى هستند.

24- آیا مى دانید که : در تمام طول قرن یازدهم بدلیل گرایش شدید به تفسیرروایى حتى یک تفسیر عقلى بشکل کامل نگاشته نشده است .

25- آیا مى دانید که : تفاسیر عیاشى , على بن ابراهیم قمى , فرات کوفى از اولین نمونه تفاسیر نگاشته شده هستند .

26- آیا مى دانید که : تفسیر موضوعى قرآن یکى از دستاوردهاى قرآن پژوهى در قرن چهاردهم است .و قبل از آن بصور جدى و فراگیر بدان پرداخته نشده بود .

27- آیا مى دانید که :عمده ترین گونه هاى تفاسیر موضوعى قبل از قرن چهاردهم ,تفسیرآیات الاحکام بوده است

28- آیا مى دانید که : براى شناخت سوره هاى مکى از مدنى ضابطهء زمانى , بهترین ضابطه است . یعنى اینکه سوره هاى قبل هجرت مکى و سوره هاى بعد هجرت مدنى هستند .

29- آیا مى دانید که : علامهء طباطبائى علیرغم اینکه به تأثیر اسباب نزول در فهم قرآن اعتقاد دارد, بدلیل ضعف سندى روایات اسباب نزول , استفادهء از آنها را در تفسیر قرآن مورد تردید قرار مى دهد.

30- آیا مى دانید که : استفاده از اسباب نزول در تفسیر قرآن , از مکتب تفسیرى پیامبر (ص ) و ائمه طاهرین وسپس صحابهء تابعین بجا مانده است .

31- آیا مى دانیدکه:شأن نزول,عمومیت لفظ آیه راتخصیص نمى زند,وعموم آیه شامل افرادسبب نزول وغیرسبب نزول مى گردد.

32- آیا مى دانید که :از نظر سیوطى قدیمى ترین اثرى که در زمینه اسباب نزول نوشته شده است تألیف على بن مدینى استاد بخارى است .

33- آیامى دانیدکه:روایات اسباب نزول,که شمارآنها به چندین هزار مى رسد,غالباً از اهل سنت نقل شده وغالباً غیرمسند و ضعیفند.

34- آیا مى دانید که : على بن مداینى براى نخستین بار اسباب نزول را بصورت مستقل و با عنوان اسباب نزول نگاشت و پس از او شخصیتهاى دیگرى شروع به نگارش اسباب نزول کردند.

35- آیا مى دانید که : در میان نویسندگان , زرکشى (م 794 نخستین کسى است که با دیدهء نقد به اسباب نزول نگریسته است .

36- آیا مى دانید که : مهمترین علت , و انگیزهء جعل و تحریف در اسباب نزول انگیزه هاى سیاسى , مثل توجیه خلافت , فضیلت سازى ,... و همچنین انگیزه هاى مذهبى و... بوده است .

37- آیا مى دانید که :روشن ترین مصادیق آیات متشابه در آیات مربوط به صفات و افعال الهى جستجو شده است

38- آیا مى دانید که : پیامبر (ص ), بعنوان دریافت کنندهء وحى , نخستین و اصلى ترین مرجع فهم قرآن به شمارمى رود .

39- آیا مى دانید که : شاید قدیمى ترین اثر فارسى ترجمه قرآن ترجمهء تفسیرى است مربوط به طبرى که به دستور منصور بن نوح سامانى نگاشته شد.

40- آیا مى دانید که : اولین ترجمهء انگلیسى قرآن , احتمالاً, در سال 1143میلادى توسط رابرت کتونى دانشمندانگلیسى تبار انجام شده است .

41- آیا مى دانید که : شواهد تاریخى نشان می دهد که ترجمه قرآن در زمان حیات رسول اکرم (ص) آغاز شد.

42- آیا مى دانید که : اولین کسى که در فن تجوید کتاب نوشت شخصى است بنام ابو مزاحم موسى بن عبیدالله متوفى 325 ق .

43- آیا مى دانید که : از نظر علماء شیعه <بسم الله اول هر سوره > جزو آن سوره است

44- آیا مى دانید که :نظر علماء اهل سنت درمورد اینکه<بسم الله >جزء سوره است یا خیر مختلف است , برخى آن را جزو مى دانند, برخى دیگر فقط در سورهء حمد جزء مى دانند و گروهى در هیچ جا جزء نمى دانند.

45- آیا مى دانید که : وقف بین دو جمله که با هم ارتباط لفظى و معنایى ندارند و هر کدام جمله مستقلى به شمار مى روند وقف تام نامیده مى شود.

46- آیا مى دانید که : وقف بر دؤوس آیات از موارد وقف تام شمرده مى شود .

47- آیا مى دانید که : مفسران و قرآن پژوهان در شماره اسامى و صفات قرآن اختلاف نظر فراوانى دارند. واین اختلاف ناشى از عدم تمایز بین اسامى و صفات است .

48- آیا مى دانید که : علومى که براى فهمیدن و فهماندن و شناخت و شناساندن هر چه عمیق‏تر و دقیق‏تر قرآن کریم به‏وجود آمده است، و در طى تاریخ اسلام و اسلام‏شناسى بر تعداد آنها هم افزوده شده است، <علوم قرآنى» نام دارد. هم‏چنین بعضى فنون نیز مانند تجوید و ترتیل و ترجمه جزو آنهاست. تعداد و عناوین این علوم و فنون قرآنى از این قرار است: 1) تاریخ قرآن 2) علم رسم [یعنى رسم‏الخط] عثمانى 3) شناخت مکى و مدنى 4) علم شأن نزول/اسباب نزول 5) علم شناخت ناسخ و منسوخ 6) علم محکم و متشابه 7) تحدّى، اعجاز و تحریف‏ناپذیرى قرآن 8) تفسیر و تأویل 9) قراءت، تجوید و ترتیل 10) فقه قرآن یا احکام قرآن 11) اعراب قرآن یا نحو و دستور زبان قرآن 12) قصص قرآن 13) علم غریب‏القرآن یا واژگان‏شناسى قرآن 14) علم یا فن ترجمه قرآن.(1)

49- آیا مى دانید که : قرآن کریم آخرین وحى‏نامه الهى در ادیان توحیدى و ابراهیمى، و کتاب مقدس اسلام است که به عین الفاظ، وحیانى است و بدون هیچ کم‏وکاستى، با دقیق‏ترین جمع و تدوینى که درتاریخ کتب آسمانى سابقه دارد، با استفاده از نسخه‏اى که در زمان حیات پیامبر(ص) نوشته شده بوده؛ ولى حالت کتابى و مصحف نداشته، در عصر عثمان به هیئت کتاب (مصحف) درمى‏آید و این واقعه عظیم دوران‏ساز در فاصله بین یازده هجرى وفات پیامبر(ص) و سى هجرى، که هنوز پنج سال از خلافت عثمان باقى بوده است، انجام مى‏گیرد.

50- آیا مى دانید که : مصاحف امام، همان مصاحف عثمانى است و تعداد آنها پنج یا شش نسخه بوده است که به مراکز بزرگ جهان اسلام همراه با یک حافظ قرآن‏شناس فرستاده شده است(نسخه‏اى به مکه، نسخه‏اى به مدینه،(2) نسخه‏اى به بصره، نسخه‏اى به کوفه، نسخه‏اى به بحرین، نسخه‏اى به شام).

51- آیا مى دانید که : مصاحف امام یا عثمانى قرن‏ها باقى بوده است. چنان‏که سه جهانگرد نامدار جهان اسلام، یعنى ابن جبیر (م 614 ق.) و یاقوت (م 626 ق.) و ابن‏بطوطه (م 779 ق.) هرسه در عصر خویش از مصحف عثمانى محفوظ در جامع کبیر دمشق - که مورد احترام فوق‏العاده مردم و مرجع زیارت آنان بوده است - دیدن کرده‏اند. اما بدبختانه این نسخه در آتش‏سوزى سال 1310 ق. از میان رفته است. گفته مى‏شود یکى از مصاحف امام (عثمانى) هم‏اکنون در دارالکتب المصریه در قاهره محفوظ است و در ابعاد بزرگ‏تر از رحلى (فى المثل به اندازه روزنامه اطلاعات، یا کیهان) و اخیراً هم به‏دست خبرگان فن مرمّت و اصلاح شده است.

52- آیا مى دانید که : قریب دوثلث قرآن در مکه، و کمى بیش از یک ثلث آن در مدینه نازل شده است (تاریخ قرآن رامیار، ص 263). تعداد آیات مکى 4468آیه است و تعداد آیات مدنى 1768 آیه (فرهنگ آمارى کلمات قرآن کریم، ج 1، ص 39).

53- آیا مى دانید که : قصص انبیا بیشتر در سوره‏هاى مکى بیان شده است و فقه یا احکام قرآن بیشتر در سوره‏هاى مدنى.

54- آیا مى دانید که : قصص انبیا به نحوى بخش‏بخش در سراسر قرآن کریم آمده است، داستان هیچ پیامبرى به‏طور سراسرى و یکپارچه در قرآن نیامده است، مگر داستان یوسف و برادرانش که به‏تمامى و یکپارچه در سوره یوسف، سوره دوازدهم قرآن آمده است.

55- آیا مى دانید که : قرآن کریم دو نزول دارد: یکى دفعى و یکباره، یکى تدریجى و 23 ساله. بار اول قرآن بتمامه در <لیلة القدر» به‏صورت <جملةً واحدة» (یکبارگى) از لوح محفوظ به بیت‏العزّة یا بیت‏المعمور (در آسمان چهارم) نازل شده، و سپس نجوماً یا مُنَجِّماً یعنى بخش‏بخش و به تفاریق در طول مدت 23 سال به تفصیل نزول یافته است (بحارالانوار، ج‏18، ص 253 و 254). نظر ملامحسن فیض کاشانى درباره دو نزول قرآن‏کریم چنین است: <نزول [اول نزول‏]معناى قرآن به قلب پیامبر(ص) است... سپس در طول بیست [و سه‏]سال هر بار که جبرئیل بر او ظاهر شده و وحى آورده و الفاظ آن را بر حضرت مى‏خوانده است،بخش‏بخش از باطن قلب او به ظاهر زبانش نزول مى‏یافته است» (مقدمه نهم از تفسیر صافى).

56- آیا مى دانید که : کاتبان وحى را تا چهل نفر ازصحابه با سواد هم شمرده‏اند که ده تن از آنان عبارتند از: 4-1. خلفاى چهارگانه 5. ابىّ‏بن کعب 6. زید بن ثابت 7. طلحه 8. زبیر 9. سعدبن ابى‏وقاص 10. سالم مولى ابى‏حذیفه.

57- آیا مى دانید که : ده تن از حافظان اولیه قرآن کریم از میان صحابه پیامبر(ص) عبارتند از: 1. على‏بن ابى‏طالب(ع) 2. عثمان 3. ابن مسعود 4. ابىّ‏بن کعب 5. زید بن ثابت 6.ابوالدرداء 7. سالم مولى ابى حذیفه 8. معاذ بن جبل 9. ابو زید 10. تمیم الداآیا مى دانید که : زید بن ثابت که در عهد عثمان سرپرست هیئت تدوین و جمع و کتابت نهایى قرآن و تشکیل مصحف امام (مصاحف عثمانى) شد، هم کاتب وحى بود، هم حافظ قرآن، و هم در عهد ابوبکر و به‏فرمان او بر مبناى وحى مکتوب ولى پراکنده بازمانده از حضرت رسول(ص)، مصحفى کامل فراهم کرده بود که نزد عمر و سپس دختر او حفصه امانت بود، و در عهد عثمان آن‏را مبناى کار قرار دادند.

58- آیا مى دانید که : قرآن کریم داراى سى جزء است [= سى پاره‏]، که هر جزء با جزء دیگر از نظر طول برابر است. احتمال دارد که حضرت رسول(ص)(3) یا جانشینان ایشان این تقسیم را، براى آن‏که قراءت روزانه قرآن آسان باشد، انجام داده‏اند. در مصحف رسمى امروز جهان اسلام، یعنى در مصحف مدینه، به کتابت عثمان طه، هر جزء درست در بیست صفحه پانزده سطرى کتابت شده است.

59- آیا مى دانید که : هر جزء از اجزاى سى‏گانه قرآن، چهار یا دو حزب و کل قرآن 120 یا شصت حزب است. شاید این تقسیم‏بندى نیز براى تسهیل قراءت قرآن در مجالس فاتحه بوده باشد.(4)

60- آیا مى دانید که : هر پنج آیه را خمس [= خ‏] و هر ده آیه را عُشر [= ع‏] تقسیم کرده‏اند و این عمل را <تخمیس» و <تعشیر» مى‏نامند. و به‏این تقسیم‏بندى‏ها در حاشیه قرآن‏ها اشاره شده است.

61- آیا مى دانید که : تقسیم درونى و تفصیلى دیگر قرآن، به رکوعات است. رکوعات برخلاف سایر تقسیم‏بندى‏هاى قرآن طول و اندازه مساوى و معین ندارد، بلکه قرآن‏شناسان خبره هر بخش متشکل از چند آیه را که، هم موضوع و هم معنا و قابل قراءت در نماز بعد از سوره حمد بوده است، و نمازگزار پس از خواندن آن به‏رکوع مى‏رود، رکوع/رکوعات نامیده‏اند. عدد رکوعات قرآن طبق مشهور 540 فقره است.

62- آیا مى دانید که : تعداد آیات قرآن بر طبق اصح روایات 6236 فقره است.

63- آیا مى دانید که : تعداد کلمات قرآن 77807 فقره است.

64- آیا مى دانید که : کلمه جلاله (اللَّه) در قرآن کریم 2699 بار به‏کار رفته است.

65- آیا مى دانید که : سبع طُوَل یا طِوال، عبارت است از: هفت سوره از بقره تا توبه،(5) منهاى سوره انفال.

66- آیا مى دانید که : مفصّلات عبارت از 66 سوره کوچک قرآن است، بعد از سوره حجرات؛ یعنى از سوره <ق» آغاز مى‏شود(6) تا پایان قرآن، به‏اضافه سوره حمد که در اول قرآن قراردارد. (شناخت سوره‏هاى قرآن، ص 47)

67- آیا مى دانید که : حامدات پنج سوره است که با الحمدللَّه آغاز مى‏شود که از این قرارند: 1.سوره فاتحه. 2. سوره انعام. 3. کهف. 4. سبأ. 5. فاطر.

68- آیا مى دانید که : مسبّحات عبارتنداز : اِسراء، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلى.

69- آیا مى دانید که : زهراوان یا زهراوین به دو سوره قرآن اطلاق مى‏گردد: بقره و آل‏عمران.

70- آیا مى دانید که : معوّذتین(که به فتح واو تلفظ مى‏شود و به کسر آن درست است) نام دو سوره آخر قرآن، یعنى فلق (قل اعوذ بربّ الفلق) و ناس (قل اعوذ بربّ الناس) است که چون حضرت رسول(ص) با خواندن آنها نوادگانش حسن و حسین(ع) را تعویذ مى‏کرد (به‏پناه خداوند مى‏سپرد) به‏این نام‏ها خوانده شده‏اند.

71- آیا مى دانید که : حروف مقطّعه یا فواتح سور، به حروفى مانند الم [الف، لام، میم‏]، طسم [طا،سین ، میم‏]، کهیعص [کاف، هاء، یاء، عین، صاد] گفته مى‏شود که گسسته از همند و متشکل از 29 حرف یا مجموعه حروف هستند که در آغاز 28 سوره قرآن - که همگى مکى هستند جز بقره و آل عمران - آمده است.

72- آیا مى دانید که : بعضى از محققان شیعه گفته‏اند از حروف مقطّعه، اگر حروف مکرر را رهاکنیم، عبارت <صراط على حقّ نمسکه» (راه على حق است آن‏را درپیش مى‏گیریم) بیرون مى‏آید. و بعضى از محققان اهل سنت، شاید در پاسخ آن گفته‏اند از جمع آنها عبارت <صحّ طریقک مع السنة» (راه تو با اهل سنت درست است) برمى‏آید.

73- آیا مى دانید که : کوتاه‏ترین آیه قرآن از میان حروف مُقطّعه، <طه» (که به‏صورت طاها تلفظ مى‏شود) در آغاز سوره طه، سوره بیستم است، هم‏چنین <یس» (که به‏صورت یاسین تلفظ مى‏شود) در آغاز سوره یس، سوره سى‏وششم قرآن. باید توجه داشت که <ق»[=قاف‏] در آغاز سوره <ق»، و <ن» [= نون‏] در آغاز سوره قلم، داراى عدد مستقل نیستند؛(7) یعنى آیه واحدى شمرده نشده‏اند. از حروف مقطعه یا فواتح سُوَر (آغازگر سوره‏ها) گذشته کوتاه‏ترین آیه قرآن مجید <مدهامّتان» است (سوره الرحمن، آیه 64) که معناى آن <دو برگ یا باغ سبز سیه تاب» است. و بلندترین آیه، آیه تداین [= دَین = مداینه‏] (مربوط به لزوم کتابت سند براى وام) است (سوره بقره، آیه 282) که در مصحف مدینه، به کتابت عثمان طه درست یک صفحه پانزده‏سطرى را در برگرفته است (ص 48). هم‏چنین بلندترین سوره قرآن، سوره بقره است (در مصحف به کتابت عثمان طه 48 صفحه است) و کوتاه‏ترین سوره، سوره کوثر است که طول آن فقط یک سطر و نیم است.

74- آیا مى دانید که : مئون / مئین سوره‏هایى هستند که بیش از صد آیه دارند و عبارتند از سوره یونس تا سوره شعراء، منهاى سوره‏هاى ابراهیم، رعد، حجر، مریم، نور، فرقان که کمتر از صد آیه دارند. به‏اضافه سوره صافّات، جمعاً یازده سوره و نام آنها از این قرار است: یونس، هود، یوسف، نحل، اِسراء، کهف، طه، انبیاء، مؤمنون، شعراء،صافّات.(شناخت سوره‏هاى قرآن، ص 46)

75- آیا مى دانید که : مثانى در اصطلاح علوم قرآنى، عبارت است از: تمام سوره‏هایى که بعد از سوره شعراء تا سوره حجرات قرار دارند و تعداد آیات آنها از صد کمتر است. این سوره‏ها از سوره 27 (نمل) آغاز و تا سوره‏49 (حجرات) ادامه پیدا مى‏کند، به‏استثناى سوره صافّات که 182 آیه دارد، و به‏اضافه هشت سوره دیگر که تعداد آیات آنها از صد کمتر است؛ یعنى انفال، رعد، ابراهیم، حجر، مریم، حج، نور، فرقان. (شناخت سوره‏هاى قرآن، ص‏47-46)

76- آیا مى دانید که : دو آیه در قرآن هست که تمامى حروف الفبا در آنها به‏کار رفته است، این دو آیه عبارتند از آیه 154 سوره آل‏عمران که آغاز آن چنین است: <ثمّ أنزل علیکم من بعد الغمّ أَمَنةً نعاساً یغشى طائفة منکم...» و دیگر آیه 29 (=آیه آخر) سوره فتح که آغاز آن چنین است: <محمّد رسول‏اللَّه و الذین معه أشدّاء على الکفار رحماءُ بینهم...».

77- آیا مى دانید که : دو آیه در قرآن کریم هست که صنعت قلب مستوى یا عکس کامل دارد. یعنى از هر دو سو یکسان خوانده مى‏شود: 1) <کلٌّ فى فلک» (یس، 40) 2) و <ربّک فکّبر» (مدثر، 3).

78- آیامى دانیدکه:وسط قرآن مجید،یعنى آن‏جاکه درست به‏نصف تقسیم مى‏گرددکلمه«ولیتلطّف»(سوره کهف، 19) است.

79- آیا مى دانید که : چهار عبارت قرآنى هست که در هر یک از آنها چهار تشدید متوالى وجود دارد:

1. نسیّاً رَّبُّ السّماوات (مریم، 64 و 65)؛

2. فى بحرٍ لُّجّىٍّ یَّغْشاه موج (نور، 40)؛

3. قولاً مّن رَّبٍّ رَّحیم (یس، 58)؛

4. ولقد زّیّنّا السَّماءَ (ملک، 5).

80 - آیا مى دانید که : مفصل‏ترین ترجیع‏بند قرآن در سوره الرحمن است که 31 بار آیه <فباىّ آلاء ربّکما تکذبان» (پس کدامین نعمت پروردگارتان را انکار مى‏کنید؟) تکرار شده است. <ربّکما» یعنى پروردگار شما دو تن، انس و جن. رسم است که هنگام خواندن این آیه باید گفت: <لا بشی‏ءٍ من آلائک ربنا نُکذّب» یا <ولا بشی‏ءٍ من نعمک ربّنا نکذّب، فلک الحمد» (پروردگارا، به هیچ چیز از نعمت‏هاى تو انکار نداریم، پس سپاس تو را).

81- آیا مى دانید که : دو ترجیع‏بند دیگر در قرآن مجید در سوره قمر است که آیه <فکیف کان عذابى و نُذُر» (بنگر تا عذاب و هشدار من چگونه بود؟) سه بار تکرار مى‏شود. هم‏چنین آیه <ولقد یسّرنا القرآن للذکر فهل من مُدَّکر» (و به‏راستى قرآن را قابل پندگیرى گرداندیم، پس آیا پندپذیرى هست؟) چهار بار در همین سوره عیناً تکرار مى‏شود.

82- آیا مى دانید که : یک ترجیع‏بند دیگر در سوره مرسلات است که آیه <ویل یومئذٍ للمکذّبین» (در چنین روزى واى بر منکران) ده مرتبه دراین سوره تکرار شده است.

83- آیا مى دانید که : آیات سجده اعم از واجب و مستحب پانزده آیه است، که از آن میان چهار آیه سجده واجب دارد که باید به‏هنگام خواندن یا شنیدن آنها سجده کرد و سوره‏هایى را که این چهار آیه در آن هست <عزایم» نامند و این چهار سوره عبارتند از: سجده، فصّلت، نجم، علق.

84- آیا مى دانید که : وان یکاد: آغاز آیه ماقبل آخر از سوره قلم است و تمام آن (با آیه بعدى) چنین است: <و إن یکاد الذین کفروا لیزلقونک بأبصارهم لمّا سمعوا الذکر و یقولون إنه لمجنون و ما هو إلّا ذکر للعالمین» (و بسیار نزدیک بود که کافران چون قرآن را شنیدند، تو را با دیدگانشان آسیب برسانند [چشم‏زخم بزنند] و گفتند او دیوانه است. و حال آن‏که آن جز پندى براى جهانیان نیست) (سوره قلم، آیات 51 و 52). مفسران در شرح این آیه گفته‏اند که عده‏اى از کافران، چشم‏زنان حرفه‏اى و قهّار و شورچشم و گزندرسان طایفه بنى‏اسد را، که به‏چشم‏زنى و آسیب‏رساندن با چشم به‏انسان و حیوان معروف بودند، آوردند که حضرت رسول(ص) را چشم بزنند و از پاى درآورند، ولى حفظ الهى او را در امان داشت و این آیه در اشاره به‏آن نازل شد و حسن بصرى و دیگران گفته‏اند که خواندن و به‏همراه‏داشتن این آیه در دفع چشم زخم مؤثر است. همین است که از آیه وَ اِنْ یکاد، حرز و تعویذى به‏صورت گردن‏بند هم ساخته مى‏شود و به‏گردن اطفال مى‏اندازند. حافظ گوید:

                حضور محفل انس است و دوستان جمعند                            وان‏یکاد بخوانید و در فراز کنید

(یعنى در را ببندید که نامحرمان وارد محفل انس ما نشوند).

 

85- آیا مى دانید که : در قرآن کریم از 25 تن از انبیاى عظام الهى نام برده شده است و شرح مفصل یا کوتاه دعوت آنان قوم خود را به توحید و نیکوکارى آمده است. این پیامبران عبارتند از: 1. آدم(ع) 2. ابراهیم(ع) 3. ادریس(ع) 4. اسحاق(ع) 5. اسرائیل [=یعقوب‏](ع) 6. اسماعیل(ع) 7. الیاس(ع) 8. الیسع(ع) 9. ایوب(ع) 10. داود(ع) 11.ذوالکفل(ع) 12. زکریا(ع) 13. سلیمان(ع) 14. شعیب(ع) 15. صالح(ع) 16.عیسى(ع) 17. لوط(ع) 18. محمد(ص) 19. موسى(ع) 20. نوح(ع) 21. هارون(ع) 22. هود(ع) 23. یحیى(ع) 24. یوسف(ع) 25. یونس(ع).

86- آیا مى دانید که : اعلام قرآن، یعنى شناخت و معرفى صاحبان نام‏هاى خاص در قرآن کریم که این نام‏هاى خاص 1) گاه شامل رجال است؛ مانند ذوالقرنین یا شعیب یا ابراهیم. 2)گاه‏شامل نساء است؛ مانند مریم و زنان بعضى انبیا یا زلیخا که تحت عنوان امرأةالعزیز همسر عزیز مصر از او نام برده شده است. 3)گاه شامل اماکن جغرافیایى است؛ نظیر مصر، مدین، مکه و مدینه. 4)گاه شامل غزوات است؛ مانند بدر، احد (از احد بالصراحه نام برده نشده است) یا حنین. 5) گاه شامل اقوام است؛ مانند عرب، عاد، یأجوج و مأجوج. 6) گاه شامل نام فرشتگان است؛ مانند جبرئیل، میکائیل، ملک‏الموت، مالک دوزخ، هاروت و ماروت. 7)گاه شامل آلهه کفر و بتان است؛ مانند عزّى، لات، منات، ود، سواع، یعوق. 8) گاه شامل ائمةالکفر است؛ مانند فرعون، سامرى، قارون. 9)گاه شامل موجودات غیبى اخروى است؛ مانند بهشت، جهنم، سلسبیل، کوثر. 10)گاه شامل کتب آسمانى است: زبور، تورات، انجیل و قرآن.

87- آیا مى دانید که : آیا قرآن غثّ و سمین دارد؟ این مسأله از قدیم معرکه آراى قرآن‏پژوهان و قرآن‏شناسان مسلمان بوده است. از قدما کسى که با صراحت تمام به این سؤال جواب مثبت داده امام محمد غزالى است، که طبق اعتقاد خود به غث و سمین داشتن قرآن‏کریم، کتابى به سلیقه خود از آیات برتر قرآنى برگزیده است که جواهرالقرآن نام‏دارد و جمعاً نزدیک 1400 آیه (کمتر از یک‏چهارم کل آیات قرآن) برگزیده است. در این زمینه قابل توجه است که یک قطعه دوبیتى فارسى که گوینده‏اش مجهول است از قدما به‏دست ما رسیده است. در قدمت این قطعه دوبیتى همین بس که ابن‏عربشاه (احمدبن محمد، 791 - 854 ق.) نویسنده کتاب عجائب‏المقدور فى اخبار تیمور (به‏عربى) این دو بیت فارسى را به دو بیت عربى، که هموزن و همقافیه آن است، ترجمه کرده است که هردو، هم دو بیت فارسى و هم دو بیت عربى را نقل مى‏کنیم:

 

در بیان و در فصاحت کى بود یکسان سخن

گرچه گوینده بود چون جاحظ و چون اصمعى

در کلام ایزد بیچون که وحى مُنزلست

کى بود تبت یدا مانند یا أرض ابلعى

ما استوى فى موقف الإفصاح منطیق ولو

قد سحبا سحب سحبان واصمى‏ أصمعى

فافتکر فیما ترى فى منزل أعیى الورى

هل ترى تبت تحاذى قیل یا أرض ابلعى

 

88- آیا مى دانید که : قاریان هفت‏گانه یا قرّاء سبعه، که در واقع ائمه قراءت و قراءت‏شناس و مُقرى (داناى علم قراءت و قراءت‏پژوه) هستند، عبارتند از: 1. عبداللَّه‏بن عامر دمشقى (م‏21- 118ق.) 2. عبداللَّه‏بن کثیر مکى (45 - 120ق.) 3. عاصم بن ابى‏النجود (128-76ق.) 4. زَبّان‏بن علاء = ابوعمرو بصرى (68 - 154ق.) 5. حمزةبن حبیب کوفى (80 - 156ق.) 6. نافع‏بن عبداللَّه مدنى (70 - 169ق.) 7. على‏بن حمزه کسائى (189-119ق.).

89- آیا مى دانید که : متشابهات طبق تصریح قرآن کریم (آل عمران، 7) در قرآن کریم وجود دارد، یعنى آیه‏ها و عباراتى از قرآن که آنها را نمى‏توان و نمى‏باید به‏معناى ظاهرى گرفت. مانند این‏که <عرش الهى بر آب بود». در برابر متشابهات، محکمات است که بخش اعظم قرآن را تشکیل مى‏دهد و معناى آنها از ظاهرشان برمى‏آید؛ مانند <الوالدات یرضعن أولادهن حولین کاملین» (بقره، 233) (مادران باید فرزندانشان را دو سال کامل شیر دهند). متشابهات در قرآن کریم در حدود دویست آیه در میان 6236 آیه است. تأویل متشابهات جایز و بلکه لازم است و آن وظیفه و در حد توان راسخان درعلم وایمان است. و برعکس، تأویل محکمات غیرلازم و ممنوع است.

90- آیا مى دانید که : آیا تأویل قرآن را فقط خداوند مى‏داند؟ این بحث معرکه آراى مفسران و قرآن‏پژوهان اهل سنت و شیعه است و مرجع قرآنى آن آیه هفتم از سوره آل‏عمران است که پس از بیان این‏که قرآن هم محکمات دارد که اساس کتاب را تشکیل مى‏دهد و هم متشابهات، و بیان این که کژدلان در پى تأویل بر وفق هوى‏ و هوس‏هاى خود هستند مى‏فرماید که: <و ما یعلم تأویله الّا اللَّه والراسخون فى العلم» که این عبارت قرآنى هم از نظر نحوى و هم بلاغى قابلیت دو قراءت دارد: الف) قراءت وقف پس از اللَّه، که قراءت اکثر اهل سنت است مگر معدودى از بزرگان آنان، مانند زمخشرى، قاضى عبدالجبار همدانى، ابوالسعود عمادى، آلوسى، قاضى بیضاوى و حتى نحویان بزرگى چون نحّاس، عکبرى و محمود صافى، ب) قراءت عطف، یعنى عطف الراسخون فى العلم به‏اللَّه که قراءت اکثریت قریب به اتفاق شیعه امامیه است و عده‏اى از بزرگان اهل سنت که نام بعضى از آنان را هم‏اکنون یاد کردیم. آرى چون در این آیه الراسخون فى العلم در مقام مدحند، و ندانستن تأویل قرآن مدح نیست، و چون اگر کسى جز خداوند داناى تأویل متشابهات قرآن نباشد، العیاذ باللَّه قرآن شبیه به‏معما و در نهایت ناقض غرض صاحب قرآن خواهد شد، و نمى‏توان گفت که حتى حضرت رسول(ص) و ائمه اطهار(ع) تأویل قرآن را نمى‏دانند، لذا در پاسخ به این سؤال که در صدر این فقره آوردیم مى‏گوییم که آرى راسخان در علم که در درجه اول عبارت از حضرات معصومین(ع) هستند (که فرموده‏اند: نحن الراسخون فى العلم، فنحن نعلم تأویله/ ما راسخان در علمیم، لذا تأویل قرآن را مى‏دانیم) و سپس ائمه علم وادب و قرآن‏شناسان و قرآن‏پژوهان دانشور، داناى تأویل متشابهات و تواناى تأویل متشابهاتند.

91- آیا مى دانید که : قرآن کریم به انواع شکل‏ها و شیوه‏ها کتابت و چاپ شده است. از مهم‏ترین خوشنویسان قرآن در عصر قدیم، ابن‏مقله (واضع خط ثلث) و ابن بَوّاب و یاقوت مستعصمى، و در اعصار جدیدتر از همه مشهورتر احمد نیریزى است که یکى از مصاحف کتابت او درعصر جدید تحت عنوان<قرآن مستضعفین» (پس از زدودن نام قبلى آن که به پهلوى دوم مربوط بوده است) به‏طبع رسیده است. در جهان اسلام یکى از بهترین خوشنویسان معاصر، حامدالآمدى خطاط هنرمند ترک است، و دیگر عثمان‏طه خطاط هنرمند سورى و هم‏چنین قرآن به ابعاد مختلف کتابت و چاپ شده از جمله کل قرآن در یک صفحه (حتى کوچک‏تر از یک صفحه روزنامه اطلاعات) به‏طبع رسیده است که طبعاً بسیار ریز است و فقط با ذره‏بین قابل خواندن است. هم‏چنین با کاغذ بسیار نازک در ابعاد یک در دوسانتى‏مترى هم چاپ شده است. و یکى از کتابت‏هاى آن در قطع بزرگ کتابت بایسنقُر میرزا (802 - 838ق.) شاهزاده هنرمند تیمورى، به خطى است که غیر خبرگان آن را ثلث مى‏خوانند اما در واقع خط محقّق است، و در ابعادى تقریباً یک متر در نیم متر کتابت شده بوده و شاید هنرى‏ترین خوشنویسى قرآن بوده است و گویا مدت‏ها در دروازه‏قرآن شیراز محفوظ بوده است، سپس به‏جاى روزگار، مردم نامسؤول و بى‏فرهنگ روزگار، آن را صفحه-صفحه کرده‏اند و طوفان حادثه، یعنى همین تاراج‏گرى و طمّاعى، هر برگ آن را به دیارى افکنده است و امروز اغلب برگ‏هاى آن در موزه‏هاى معروف جهان محفوظ است.

92- آیا مى دانید که : نخستین چاپ قرآن به‏وسیله پاگانینى در ونیز در فاصله سال‏هاى 1503 تا 1523م. انجام گرفته است. طبع‏هاى مهم دیگر قرآن کریم عبارتند از: طبع ابراهام هینکلمان در 1694م. (هامبورگ)؛ طبع فلوگل (1834م.، لایپزیک)؛ طبع سن‏پترزبورگ که اولین طبع براى مسلمانان است در 1787م.؛ طبع تبریز در 1242ق. یا 1244ق. نخستین تصحیح و طبع علمى قرآن کریم در جهان اسلام مصحف قاهره است، در سال 1343ق. / 1923م.، تحت اشراف استادان الازهر، و با حمایت ملک‏فؤاد اول. این مصحف بر معتبرترین کتب رسم‏الخط خاص قرآن و قراءات خاص قرآن استوار است و با روایت معیارین حفص از عاصم تدوین شده است. مصحف مدینه که امروزه مصحف عالمگیر و رسمى جهان اسلام شمرده مى‏شود، برهمان تصحیح و طبع مصحف قاهره استوار است و به خط عثمان طه خطاط هنرمند سورى است.

93- آیا مى دانید که : ترجمه فارسى، یعنى قدیم‏ترین ترجمه قرآن در عهد رسول‏اللَّه(ص) انجام گرفته است؛ زیرا در نامه‏هاى ایشان به پادشاهان آن روزگاران، مانند نجاشى و مقوقس و خسروپرویز، آیات قرآنى هم بود، و طبعاً ترجمه نامه‏ها و آیات به اطلاع آنان مى‏رسید، و حضرت(ص) این معنا را مى‏دانستند و انکارى نمى‏فرمودند. دیگر این‏که عده‏اى از ایرانیان از سلمان خواسته بودند که سوره حمد (و بعضى آیات قرآنى) را براى آنان به فارسى ترجمه کند و او چنین کارى انجام داده بود از جمله بسم اللَّه الرّحمن الرّحیم را به <به‏نام یزدان بخشاینده» ترجمه کرده بود، و حضرت رسول(ص) از این مسأله باخبر بودند و انکارى نفرموده بودند. در قرون بعد نیز ایرانیان نخستین قومى از مسلمانان بودند که قرآن را به‏زبان مادرى و رسمى خود ترجمه کردند. تا قبل از کشف و تصحیح قرآن قدس به‏همت آقاى دکتر على رواقى، ترجمه تفسیر طبرى که ترجمه آیات قرآنى را نیز همراه دارد و در سال 345ق. صورت گرفته بود، کهن‏ترین ترجمه فارسى قرآن شمرده مى‏شد. ولى ترجمه قرآن قدس از آن هم کهن‏تر و متعلق به سال‏هاى بین 250 تا 350 هجرى قمرى است.

94- آیا مى دانید که : ترجمه ترکى قرآن، نسخه‏اى از ترجمه ترکى قرآن با تاریخ 734ق. در موزه‏هاى هنرى ترکى - اسلامى استانبول نگهدارى مى‏شود، که قدیم‏ترین ترجمه موجود ترکى قرآن است.

95- آیا مى دانید که : ترجمه اردو، نخستین ترجمه قرآن کریم به زبان اردو، ترجمه مولاناشاه رفیع‏الدین دهلوى است (1190 ق.)؛ اما از آن پس اردوزبانان در ترجمه و تفسیر قرآن کریم در فاصله چهار قرن، سنگ تمام گذاشته‏اند و کتابشناسى ترجمه‏ها و تفسیرهاى قرآن کریم به زبان اردو که منتشر شده است، بیش از یک‏هزار اثر را دربر دارد.

96- آیا مى دانید که : ترجمه لاتین، نخستین ترجمه لاتینى قرآن را رابرت کتونى (روبرتوس کتننسس) در سال 1143م. انجام داد که قرن‏ها بعد با اجازه مارتین لوتر اجازه چاپ پیداکرد.

97- آیا مى دانید که : ترجمه انگلیسى قرآن، قرآن کریم به انگلیسى بیش از هر زبان اروپایى دیگر ترجمه شده است و امروزه بیش از چهل ترجمه کامل و یک‏صدوبیست ترجمه برگزیده از قرآن کریم به انگلیسى وجود دارد. نخستین ترجمه کامل انگلیسى به قلم الکساندر راس است که از روى ترجمه فرانسوى در سال 1648م. به عمل آمده است. از غیر مسلمانان ترجمه آرتور آربرى ترجمه‏اى ممتاز است. و از مسلمانان ترجمه‏هاى پیکتال و عبداللَّه یوسف‏على.

98- آیا مى دانید که : ترجمه فرانسوى قرآن. بهترین ترجمه‏هاى فرانسوى قرآن ترجمه کازیمیرسکى، و ترجمه بلاشر است.

99- آیا مى دانید که : ترجمه آلمانى قرآن. بهترین ترجمه‏هاى آلمانى قرآن ترجمه اولمان، ترجمه هنینگ، و اخیراً ترجمه همراه با توضیحات و واژه‏نما (کونکوردانس) اثر رودى پارِت است.

100- آیا مى دانید که : ترجمه روسى قرآن. بهترین ترجمه‏هاى روسى قرآن یکى ترجمه کراچفسکى است، و دیگرى که در سال جارى (1374ش.) انتشار یافته است ترجمه پرفسور عثمانوف.

101- آیا مى دانید که : اولین مفسر قرآن حضرت رسول(ص) هستند و نمونه‏اى از تفسیرهاى ایشان، با ترتیب سوره به‏سوره در کتاب اتقان سیوطى نقل شده است. نیز بسیارى از احادیث از ایشان نقل شده است که روشنگر آیات قرآنى است و احادیث تفسیرى نام دارد.

102- آیا مى دانید که : پس از رسول‏اللَّه(ص) بزرگ‏ترین قرآن‏شناس و مفسر جامعه اسلامى درصدر اسلام، حضرت على‏بن ابى‏طالب(ع) است که سوگند یاد فرموده است که اگر بخواهم تفسیر سوره حمد را درحدى که هفتاد بار شتر باشد، بیان مى‏دارم. هم‏چنین ایشان از حافظان قرآن و کاتبان وحى بوده است و مصحف خود را در فاصله‏اى کمتر از یک هفته پس از وفات رسول‏اللَّه(ص) جمع کرد. ولى چون داراى توضیحات و اضافات تفسیرى بود و فى‏المثل نام منافقان را که در قرآن با اشاره و بدون نام آمده است، بالصراحه معلوم مى‏کرد و نظایر این، آن جمع و تدوین را که برحسب نزول بود از ایشان نپذیرفتند. حضرت ابتدا آزرده شدند؛ ولى سپس بادیدن روشمندى و اتقان شیوه کار گروه زیدبن ثابت درعهد عثمان و کمال دقت ومراقبتى که درتدوین مصحف امام (مصاحف عثمانى) به کار رفته بود آن‏را پذیرفتند ومصحف خود را ظاهر نساختند و فرمودند:اگر همان مسؤولیتى که به‏عثمان داده شدبه من داده مى‏شدمن نیزدرجمع وتدوین قرآن همان کاررا مى‏کردم.

103- آیا مى دانید که : پس از حضرت رسول و حضرت على(ع) بزرگ‏ترین قرآن‏شناس جامعه صدر اسلامى ابن عباس (عبداللَّه‏بن عباس) صحابى گرانقدر و شاگرد حضرت على(ع) بوده است که اقوال تفسیرى او که در دل تفسیر طبرى آمده بوده است، به‏صورت مستقل جمع شده و به کوشش فیروزآبادى صاحب قاموس تحت عنوان تنویر المقباس فى تفسیر ابن‏عباس مدون گردیده و در عصر جدید انتشار یافته است.

104- آیا مى دانید که : پس از ابن‏عباس شاگرد بزرگش مجاهد، مفسرى‏بزرگ است و گویند سى‏بار قرآن‏کریم را به‏درس و تفسیر نزد ابن‏عباس دوره کرده بود و به روایتى شاگرد حضرت على(ع) هم بوده است. در سال‏هاى اخیر تفسیر او در دو مجلد به‏طبع رسیده است.

105- آیا مى دانید که : مهم‏ترین تفسیر قدیم جهان اسلام تفسیر طبرى مورخ و محدث بزرگ ایرانى‏است (متوفى 310ق.) که به جامع‏البیان معروف است و در سى مجلد به‏طبع رسیده است. این تفسیر قدیم‏ترین و مهم‏ترین تفسیر نقلى یا مأثور جهان اسلام هم شمرده مى‏شود.

106- آیا مى دانید که : قدیم‏ترین تفسیرهاى شیعه یکى تفسیر على بن ابراهیم قمى است که در دو مجلد به طبع رسیده است؛ و دیگر تفسیر فرات کوفى که آن نیز طبع منقحى دارد. قمى و کوفى از رجال اواخر قرن سوم و اوایل قرن چهارم هجرى‏اند.

107- آیا مى دانید که : قدیم‏ترین تفسیر فارسى شیعه امامیه، تفسیر ابوالفتوح رازى (متوفاى نیمه‏اول قرن ششم هجرى) است که رَوض‏الجِنان و رَوح‏الجَنان نام دارد. این تفسیر دربیست جلد است و پیش‏ترها به کوشش علامه‏قزوینى،مرحوم قمشه‏اى، مرحوم‏شعرانى واخیراً به کوشش دکتر محمدجعفر یاحقى ودکتر مهدى ناصح به‏طبع رسیده است.

108- آیا مى دانید که : قدیم‏ترین تفسیرعرفانى فارسى تفسیرکشف‏الاسرار و عُدّةالابرار اثر رشیدالدین ابوالفضل میبدى (م‏520 ق.) است که مبتنى بر امالى تفسیرى خواجه عبداللَّه انصارى است.

109- آیا مى دانید که : مهم ترین تفسیر بروفق مشرب یا مذهب اعتزال تفسیر کشاف زمخشرى (م‏538ق.) است.

110- آیا مى دانید که : مهم ترین تفسیر کلامى جهان اسلام، بر وفق مذهب اشعرى،تفسیر کبیر امام فخر رازى (م‏606ق.) است در بیش از سى مجلد.

111- آیا مى دانید که : جامع‏ترین تفسیر قدیمى شیعه امامیه مجمع البیان در ده مجلد اثر ابوعلى امین‏الاسلام فضل بن حسن طَبْرِسى (م‏548ق.) به عربى است که به فارسى هم ترجمه شده است.

112- آیا مى دانید که : مهم‏ترین تفسیرشیعه در قرن چهاردهم هجرى تفسیر المیزان، اثر شادروان علامه طباطبائى(م‏1361ش.) است در بیست جلد به‏عربى که به‏فارسى هم ترجمه‏شده است.

113- آیا مى دانید که : جدیدترین ومهم‏ترین تفسیر جهان اسلام (اهل سنت)،التفسیر المنیر نوشته استاد وهبة زُحیلى است، به عربى (32جلد در شانزده مجلد، طبع 1411ق./ 1991م.). دکتر زُحیلى فقه‏شناس و استاد فقه دراغلب دانشگاه‏هاى سوریه وجهان اسلام است.گفتنى است که این کتاب در چند سال پیش برنده جایزه کتاب سال جهانى جمهورى اسلامى ایران شد.

114- آیا مى دانید که : «اعجاز عددى قرآن کریم» یکى از رشته‏هاى قرآن‏پژوهى جدید است که مقصود آن نشان‏دادن نظم اعجازگونه ریاضى قرآن کریم است. نخستین کسى که این مسأله را پیش کشید و حیرت و اعجاب جهانیان را برانگیخت،دکتر رشاد خلیفه مصرى‏الاصل و استاد کامپیوتر در دانشگاه‏هاى امریکا بود که فرضیه عدد نوزده را پیش کشید که بسم‏اللَّه‏الرحمن الرحیم، نوزده حرف است و کلمه <اسم» نوزده‏بار در قرآن آمده است، و کلمه جلاله (اللَّه) 2698 بار که مضربى از نوزده است؛ یعنى 19 142؛ و <الرحمن» 57بار (3 19)، و <الرحیم» 114بار (19 6) در قرآن به‏کار رفته است. اما نظریه او از دو جهت غوغا به‏بار آورد: یکى آن‏که عدد نوزده در قرآن شماره نگهبانان جهنم هم هست (علیها تسعة عشر). این اشکالى به‏بار نمى‏آورد، ولى عدد نوزده عدد مقدس بابیان و بهاییان است؛ یعنى <حروف حى» یا اصحاب نزدیک باب است، لذا مسلمانان از این نظریه برآشفتند و آشوب‏هاى بعد در نهایت به‏ترور یا قتل رشاد خلیفه انجامید. اشکال دیگر نظریه او این بود که تا حدودى «حساب سازى» در آن مشاهده شد. ازجمله یکى از بزرگ‏ترین قرآن‏پژوهان ایران، آقاى دکتر محمود روحانى، که صاحب یکى از دقیق‏ترین فرهنگ‏ها و فهرست‏هاى آمارى قرآن است (به‏نام فرهنگ آمارى کلمات قرآن کریم/ المعجم الاحصائى لألفاظ القرآن الکریم، 3 مجلد، طبع مشهد، مؤسسه چاپ و نشر آستان قدس رضوى)، بررسى جدید و دقیقى درباره آمار کلمه جلاله (اللَّه) در قرآن انجام داده و از نظریه دکتر رشاد خلیفه هم باخبر بوده است و با قاطعیت تمام آمار این کلمه را 2699 نشان مى‏دهد که با آمار رشاد خلیفه یک عدد اختلاف، و با المعجم المفهرس معروف محمد فؤاد عبدالباقى دو عدد اختلاف دارد.

115- آیا مى دانید که : امّا راهى را که رشاد خلیفه باز کرده بود دیگران از جمله عبدالرزاق نوفل از قرآن‏پژوهان اهل سنت، و ابوزهراء النجدى از قرآن‏پژوهان شیعه ادامه دادند و به تناسب‏هاى ریاضى قابل توجهى رسیدند. کتاب عبدالرزاق نوفل اعجاز عددى در قرآن‏کریم نام دارد و به قلم قرآن‏پژوه و قرآن‏شناس دانشور معاصر، آقاى مصطفى حسینى طباطبائى به فارسى ترجمه شده است. ذیلاً تعدادى از آمار و ارقام شگفت‏آور عبدالرزاق نوفل نقل مى‏شود:

- واژه دنیا در قرآن کریم 115 بار به‏کار رفته است، و واژه آخرت هم همین تعداد.

- شیاطین 68 مرتبه، ملائکه هم همین تعداد.

- حیات 71 بار، موت هم همین تعداد.

- علم و معرفت ومشتقات آنها 811 بار، ایمان و مشتقات آن‏هم همین تعداد.

- ابلیس یازده بار، و استعاذه از او هم به‏همین تعداد.

- کلمه یوم به‏معناى روز(به‏صورت مفرد) 365بار به‏تعداد روزهاى‏سال (شمسى) در قرآن به‏کار رفته است. و به‏صورت تثنیه و جمع سى بار، به‏تعداد روزهاى ماه.

- کلمه شهر به‏معناى ماه، 12 مرتبه در قرآن دیده مى‏شود به‏تعداد ماه‏هاى سال.

116- آیا مى دانید که : کتاب دکتر ابوزهراء النجدى ،قرآن‏پژوه شیعه<< من الاعجاز البلاغى و العددى للقرآن الکریم>> نام دارد و چنان‏که از نامش برمى‏آید به‏عربى است و هنوز به‏فارسى ترجمه نشده است و از نظر شگفتى‏هاى ریاضى به‏پاى کار رشاد خلیفه و عبدالرزاق نوفل نمى‏رسد. ذیلاً چند تناسب و ظرافت عددى قرآنى را که او پیدا کرده و در کتاب پیش گفته آورده است، نقل مى‏کنیم:

- ساعت/ الساعة در قرآن کریم 24 بار به‏کار رفته است به تعداد ساعات شبانه‏روز.

- سماوات السبع یا سبع سماوات، هفت بار به‏کار رفته است.

- «سجد» و مشتقات آن 34مرتبه به‏کار رفته است که برابر مجموع سجده‏هاى هفده رکعت نماز شبانه‏روزى است، از قرار هر رکعتى دو سجده، جمعاً 34 سجده.

- لفظ صلاة و قیام و اقیموا و مشتقات آن 51 بار به‏کار رفته است که برابر با هفده‏رکعت نماز واجب و 34 رکعت نماز مستحب شبانه‏روزى است.

- مشتقات وصى/ توصیه به‏تعداد اوصیاى الهى دوازده بار به‏کار رفته است.

- لفظ شیعه و مشتقاتش دوازده بار در قرآن به‏کار رفته است.

- مشتقات فرقه، 72 بار به‏کار رفته است و این به‏تعداد 72 فرقه اسلامى است.

----

منبع: +

توضیحات : در پایان این نکته گفته شود که این‏گونه پژوهش‏ها جنبه تفننى دارد، و ارزش طراز اول علمى ندارد.